Jan Matejko (1838-1893) pochodził z wielodzietnej rodziny Franciszka (Czecha, nauczyciela muzyki, katolika) i Joanny (z Rossbergów - polsko-niemieckiej luterańskiej rodziny, osiadłej w Krakowie). Jan i jego rodzeństwo zostali wychowani w religii katolickiej, matka wcześnie osierociła rodzinę. Skromne warunki mieszkaniowe w mieszkaniu na ul. Floriańskiej nie zaburzyły jednak więzów rodzinnych - ojciec mieszkał w jednym pokoju z pięcioma synami, siostra zmarłej matki w drugim pokoju z jedyną córką Matejków - Marianną.
  Jan zaczął uczęszczać do szkoły św. Barbary w Krakowie, następnie do Gimnazjum św. Anny, a od roku 1852 do Szkoły Sztuk Pięknych, gdzie zetknął się z pierwszymi nauczycielami malarstwa - Wojciechem Kornelli Stattlerem i Władysławem Łuszczkiewiczem. Jego zamiłowanie do sztuki jest zauważane przez profesurę, Jan Matejko otrzymuje stypendium na wyjazd do Monachium, przeszkodą nie był nawet fakt słabej znajomości języka niemieckiego. Studia malarskie kontynuował w Wiedniu, jednak nie pRzeźbywał tam zbyt długo - nie doszedł do porozumienia w kwestiach artystycznych z dyrektorem szkoły prof. Rubenem. Powrócił do Krakowa i rozpoczął pracę jako ukształtowany już artysta.
  W 1862 namalował "Stańczyka" - obraz odniósł sukces, dwa lata później "Kazanie Skargi" uhonorowany Złotym Medalem na wystawie Salon Sztuki. W 1864 po sprzedaży ostatniego obrazu i uzyskaniu niezależności finansowej ożenił się z Teodorą z Giebułtowskich, miał z nią piecioro dzieci - Helenę, Beatę, Jerzego i Tadeusza, najmłodsza - Regina zmarła jako niemowlę. W 1870 roku po namalowaniu Unii Lubelskiej został udekorowany w Paryżu Legię Honorową. Artysta swoim życiu nie kierował się dążeniem do gromadzenia majątku, część płócien podarował: Narodowi Polskiemu - "Hołd Pruski", papieżowi do zbiorów w Watykanie "Sobieskiego pod Wiedniem". Zyski z wystaw niejednokrotnie przekazywał na cele charytatywne. Pracował jako dyrektor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, z własnej pensji fundował stypednia najzdolniejszym studentom. Zaangażowany w chronienie zabytków Krakowa bezpłatnie przekazał projekt polichromii dla Bazyliki Mariackiej, walczył o zachowanie zabudowań XIV wiecznego kompleksu Duchaków. W Krakowie po dziś dzie można zwiedzać jego dom - pracownię na ul. Floriańskiej 41. Ciało Jana Matejki spoczęło w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Rakowickim.

 Zbiory krakowskie:

  Galeria Sztuki XIX wieku w Sukiennicach : "Dziewica Orleańska" (szkic), "Wernyhora", "Hołd Pruski" - własność Wawelu, "Kościuszko pod Racławicami", portret Piotra Moszyńskiego, portret Mikołaja Zyblikiewicza.

  Aula Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego: "Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem", portret Józefa Dietla, portret Stanisława Tarnowskiego, portret Józefa Szujskiego, autoportret, "Wpływ Wszechnicy Jagiellońskiej na naukę i kulturę polską" niedokończony obraz przekazany przez Rodzinę Jana Matejki.

  Dom Jana Matejki Muzeum Narodowe w Krakowie: "Carowie Szujscy przed Zygmuntem III", "Kasztelanka" (kopia obrazu zaginionego podczas II wojny światowej), "Otrucie królowej Bony", "Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna" szkic, "Stańczyk, udający ból zęba", portret Pauliny Giebułtowskiej portret ojca, portrety Rodziny (ojca, siostry, braci, córek)

  Wpływ Jana Matejki na Kraków jest ogromny, na terenie miasta znajduje się kilkanaście miejsc związanych z tym wielkim malarzem. Są to:

• Dom rodzinny przy ul. Floriańskiej 41 - jest to także miejsce jego urodzin oraz miejsce jego śmierci

• Kościół Karmelitów - miejsce ślubu z Teodorą Giebułtowską

• Sukiennice przebudowane w 1875 roku przez Tomasza Prylińskiego przy współudziale Jana Matejki

• Kościół Mariacki - znajdują się tam polichromie wykonane przez malarza oraz płaskorzeźba epitafijna

• Ikonostas w cerkwii unickiej na ul. Wiślnej zaprojektowany przez Jana Matejkę a wykonany przez Wojciecha Rossowskiego

• Budynek Akademii Sztuk Pięknych - Jan Matejko był dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych, nie doczekał on awansu szkoły na akademię

• Witraż św. Leonarda - witraż znajduje się w klasztorze Ojców Augustianów na krakowskim Kazimierzu

• Teatr im. Juliusza Słowackiego - miejsce pośrednio związane z Janem Matejką. Pomimo protestów artysty wyburzony został klasztor Duchaków pod budowę gmachu teatru. Za ten czyn Matejko oddał berło panowania w sztuce otrzymane w 1880 roku za namalowanie 'Bitwy pod Grunwaldem

• Dworek w Krzesławicach - niegdyś Krzesławice były podkrakowską wsią, dziś znajdują się na terenie dzielnicy Nowa Huta

• Grób Jana Matejki na Cmentarzu Rakowickim



  Literatura:

  • Michałowski Janusz Maciej, Jan Matejko. Portrety, Warszawa 1987

  • Słoczyński Henryk Marek, Matejko, Wrocław 2000