Józef Marian Chełmoński (1849 - 1914) urodził się w miejscowości Boczki w powiecie łowickim na małym folwarku zarządzanym przez ojca Adama, matką była Izabela z Łoskowskich. Skromne uposażenie rodzony zezwalało na naukę chłopca w powiatowej szkole w Warszawie, następnie w Łowiczu, stancję dla Józia każdorazowo Chełmońscy organizowali w kręgu rodzinnym.

  Początki fascynacji malarstwem czytelne są w listach do rodziców z tego okresu, korespondencja bogato nasycona jest rysunkami. Józef uczył się w pracowni Wojciecha Gersona w Warszawskiej Klasie Rysunkowej. Wojciech Gerson jako pedagog zezwalał na mnogość eksperymentów, podkreślał rozwój indywidualny artysty, wyznaczkimiem którego miała być ścieżka dyktowana "Trattao della pittura" Leonarda da Vinci (pozycję tę Gerson przełożył na język polski). Dzięki protekcji nauczyciela w 1860 roku Józefowi Chełmońskiemu udaje się umieścić w oficjalnej galerii "Zachęta" dwa obrazy "Czarny koń unoszący sanki" oraz "Chłopak i dziewczyna". Mimo problemów finansowych Chełmoński tworzy z rozmachem: "Wypłata robocizny", "Grabienie siana", "Na cudzym pastwisku", "Odlot żurawi", "Sobota na folwarku", stając się świetnym obserwatorem rzeczywistości, w której każdy obiekt może stać się fascynujący modelem.

  W roku 1870 zmarł ojciec Chełmońskiego, co znacznie pogorszyło sytuację życiową Józefa. Wsparcie Maksymiliana Gierymskiego, który urządził loterię na swój obraz "Powrót Pana Tadeusza", a uzyskane środki przekazał Chełmońskiemu, pozwoliły na wyjazd Józefa do Monachium. W styczniu 1872 malarz wstępuje do monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie udaje mu się studiować rysunek pod kierunkiem Alojzego Strähubera oraz Hermanna Anschütza. Stolica Bawarii to czas przyjaźni z przebywającymi tu malarzami Stanisławem Witkiewiczem oraz Adamem Chmielowskim. W kwietniu 1872 roku zostaje odznaczony brązowym medalem za studia z rysunku. Następny rok był momentem kształtowania się idei malarskiej u Chełmońskiego, powstają wówczas "Powrót z balu", "Sprawa u wójta", "Zjazd na polowanie". Kolejne obrazy są coraz lepiej przyjmowane przez publiczność i nabywców, co prowadzi do niezbyt dokładnego wykańczania prac oraz powtarzalnośći tematów "Trójka", "Czwórka".

  Rok 1874 przynosi przeprowadzkę do Warszawy i organizację nowej pracowni w Hotelu Europejskim. Oryginalny styl Chełmońskiego został dostrzeżony, jego prace, gorąco polecane przez rzeźbiarza i malarza Cypriana Godebskiego, znalazły nabywców, co pozwoliło artyście udac się do Paryża. Zdobywa uznanie we francuskiej stolicy, oficjalny Salon paryski staje się dla niego przepustką do świata opłacanych malarzy. Świeżość spojrzenia, tematyka prac i ich kolorystyka były tak odległe od wątków francuskich czy niemieckich, że obrazy Chełmońskiego kupowane są masowo przez Amerykanów. "Roztopy", "Noc księżycowa", "Stróż nocny", "Sprawa u wójta", "Przed karczmą" - to prace malowane szybko, lecz z wielką dbałością o kompozycję. Józef Chełmoński spędził w Paryżu 12 lat, żyjąc jak milioner (w ogródku rosła sosna sprowadzona spod Częstochowy). Krytyka oczywiście nie omija prac artysty, słynne "Babie lato" doprowadziło literatów do kampanii o "czyste stopy wieśniaczki".

  W 1878 roku wyjeżdża do Polski, gdzie zawiera związek małżeński z 17-letnią Marią Szymanowską, pierworodną córkę do chrztu podawać będą Helena Modrzejewska i Bohdan Zaleski. Życie na zbyt wysokiej stopie urwało się nagle po wprowadzeniu wygórowanych ceł w Stanach Zjednoczonych. Rodzina Chełmońskich (wówczas już 6-osobowa) zaczyna ograniczać koszty, w 1887 roku przeprowadzi się do Kuklówki pod Warszawą. Dla pracy artystycznej jest to okres dojrzałego spełnienia, eksperymentów pejzażowych, marzeń o "sztuce czystej" wespół z profesorem Janem Stanisławskim. Efekty sielskiego nastroju odczytujemy w "Bocianach", "Owczarku", "Wnętrzu chaty na Polesiu", "Nocy gwiaździstej", "Przed burzą", "Czajkach", "Kaczeńcach", "Sójce", czy "Powitaniu słońca". Józef Chełmoński zmarł w swej ukochanej Kuklówce w 1914 roku, pochowano go na wiejskim cmentarzu w Ojrzanowie.

 W galerii w Sukiennicach znajdują się:

  Czwórka - motyw rozpędzonego zaprzęgu. "Czwórka" znajdująca się w Sukiennicach jest największym obrazem Józefa Chełmońskiego. Malarz wielokrotnie wykorzystywał motyw pędzących koni, malując tzw. trójki i czwórki, sprzedawane europejskim kolekcjonerom. Na zamku w Pieskowej Skale znajduje się nieco mniejszy obraz "Czwórki".

  Inne obrazy: Żurawie, Na folwarku, Na jarmarku, Droga w lesie, Noc gwiaździsta, Świt, Dniestr w nocy, Burza, Owczarek.


  Literatura:

 • Sławomir Gowin "Józef Chełmoński" Edipresse, Warszawa 2006