Jacek Malczewski (14 lipca 1854 Radom - 8 października 1929 Kraków) - jeden z najwybitniejszych malarzy przełomu XIX i XX wieku. Urodził się w zamożnej rodzinie, ojciec Julian herbu Tarnawa pełnił stanowisko sekretarza Dyrekcji Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, matka pochodziła z zamożnej rodziny Szymanowskich herbu Korwin.
  W roku 1867, kiedy Jacek miał 13 lat rodzice wysłali syna do Feliksa Karczewskiego, tam brał lekcje przygotowujące do gimnazjum. W 1871 roku Malczewski rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, pobierając jednocześnie lekcje rysunku, m. in. u Leona Piccarda i Władysława Łuszczkiewicza. Po dwóch latach nauki w Gimnazjum św. Jacka, zauważony przez Jana Matejkę przerwał szkołę i rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych. Nauczycielami byli Feliks Szynalewski, Władysław Łuszczkiewicz, Henryk Grabiński. Studia kontynuował Malczewski w paryskiej Ecole des Beaux-Arts u Ernesta Lehmanna. Powrócił o Krakowa w następnym roku gdzie ukończył Szkołę Sztuk Pięknych.
  W 1880 roku odbył podróż do północnych Włoch a cztery lata później uczestniczył w badaniach archeologicznych w Azji Mniejszej prowadzonej przez Karola Lanckorońkiego z Rozdołu. Po zakończeniu prac badawczych wyjechał z kolei do Monachium, zapoznał się tam z wieloma przedstawicielami Polonii, m. in. Julianem Fałatem, Józefem Brandtem, Alfredem Wierusz-Kowalskim.
  Po powrocie na ziemie polskie, ścieżki zaprowadziły malarza do Zakopanego, gdzie spotkał swą przyszłą żonę Marię Gralewską. Para doczekała się potomków, w 1888 roku przyszła na świat córka Julia, cztery lata później syn Rafał. Jacek Malczewski niemal całe swoje dorosłe życie spędził w Krakowie. Przenosił się często, a do adresów, pod jakim mieszkał należą: Sławkowska 26, Lubicz 36, Bracka 10, Szczepańka 1, Batorego 20, Księcia Józefa 29, Karmelicka 29, Krupnicza 8, Anczyca 7.
  W 1910 roku Jacek Malczewski pracował Akademii Sztuk Pięknych, w latach 1912-1912 został rektorem tejże uczelni. Zmarł 8 października 1929 roku i został pochowany w Krypcie Zasłużnych na Skałce.
  Dorobek artysty jest bardzo obfity a jego dzieła można podziwiać głównie w Galerii Malarstwa i Rzeźby XIX w. w Sukiennicach i Galerii XX wieku przy Alei 3 Maja.

  W Sukiennicach znajdują się:

  • 'Śmierć Elenai' - jest to jeden z kilku obrazów, w którym Jacem Malczewski wykorzystał motyw zaczerpnięty z 'Anhelliego' Juliusza Słowackiego.

  • 'Introdukcja' - obraz ukazuje młodego mężczyznę siedzącego na ławce z przyborami do malowania. Obraz jest uważany za zapowiedź ścieżki, którą pójdzie Malczewski w kolejnych swoich obrazach.

  • 'Natchnienie Malarza' - obraz ukazuje malarza przy sztaludze. Artysta, wyraźnie załamany, jest tym, któremu muza nie dała natchnienia. Po drugiej stronie sztalugi unosi się muza. Jej zmienność symbolizuje przezroczysta bańka. Muza ma nogi spętane kajdanami. W dali namalowani trzej mężczyźni.

  • 'Wigilia na Syberii' - niezwykle przejmujący obraz ukazujący zesłańców siedzących przy wigilijnym stole. Stół tej jest pusty, jeden z uczestników wysypuje z koperty połamany opłatek, mężczyźni, choc fizycznie razem, zdają się być pogrążeni we własnych światach.

  Muzeum Narodowe w Krakowie jest posiadaczem znacznie większej liczby dzieł Jacka Malczewskiego. W tym: 'Derwid', 'Autoportret na tle Wisły', 'Moje modele - tryptyk', 'Moje modele', 'Powrót w rodzinne strony', 'Don Kichot i Sancho Pansa'.

  Z okresu zamieszkiwania przez malarza w dzielnicy Zwierzyniec pochodzą liczne pejzarze ukazujące właśnie tą część Krakowa: 'Widok na Kraków ze Zwierzyńca', 'Dolina Wisły widziana ze Zwierzyńca', Pejzaż zimowy, Wiosenne roztopy.

Malarz poświęcił dużą część swojej twórczości malarstwu portretowemu. Umieścił w ten sposób wielu ludzi swojej epoki. Byli to: Rudolf Starzewski, Ignacy Maciejewski (Sewer).

  W Krakowie można podziwiać fryz jego autorstwa okalający pałac Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych na pl. Szczepańskim.

  Literatura:

  Krzysztofowicz-Kozakowska Stefania, Jacek Malczewski, seria Wielcy malarze, wybitne dzieła, Wrocław 2004.