Aleksander Orłowski (1777 Warszawa - 1832 Petersburg) urodził się w niezamożnej rodzinie, ojciec Aleksandra przez lata prowadził dom zajezdny w Siedlcach, które należały wowczas do Aleksandry Michałowej Ogińskiej. Jako mały chłopiec często przebywał w karczmie, obserwując przybyłych, jego ulubioną zabawą były rysunki węglem na bielonych ścianach zajazdu. Talent chłopca wychwycili Izabela i Adam Czartoryscy, bawiąc przejazdem w karczmie po drodze do "Aleksandrii" Ogińskich. Dzięki Adamowej Czartoryskiej Aleksander Orłowski zaczął pobierać nauki u Jana Piotra Norblina w Warszawie. Norblin jako pedagog był nowatorem, swoim uczniom nakazywał obserwację życia ulicznego, robienie szkiców rodzajowych, zamiast odtwarzania tematów klasycznych, biblijnych, mitologicznych. Poza tematyką prac szkoła Norblina przełoży się w życiu Orłowskiego również na wybór techniki malarskiej - najchętniej sięgał po ołówek i pióro, stał się utalentowanym rysownikiem.
  W 1794 roku siedemnastoletni Aleksander wstąpił w szeregi wojska Insurekcji Kościuszkowskiej jako niezarejestrowany ochotnik (na regularną służbę był zbyt młody). Pod Zegrzem został ranny i powrócił do Warszawy. O ciężkiej sytuacji materialnej Orłowskiego dowiedział się uczeń Bacciarellego Kazimierz Wojniakowski i to jego zabiegom zawdzięcza Aleksander wprowadzenie do towarzystwa księcia Józefa Poniatowskiego. Na salonach zasłynął jako niezrównany rysownik, karykaturzysta, improwizator, portrecista koni i malarz scen batalistycznych. Jednym z tematów były powracające sceny z powstania kościuszkowskiego, na które łaskawym okiem spoglądał książę Pepe.
  Orłowski bywał na obiadach u Sołtyków w towarzystwie patriotów - Stanisława Staszica, Franciszka Dmochowskiego, Tadeusza Czackiego. Pokłosiem spotkań był złośliwy wierszyk Dmochowskiego: "Jeszcze Polak po polsku i pisze, i czyta, bo nie cała Warszawa jest blachą pokryta" - przytyk w stronę Pałacu Pod Blachą, gdzie ze względu na francuską kochankę księcia Pepe, panował język francuski.
  W celu zabezpieczenia swojego bytu podejmował się również artysta prac zleconych - rozpoczął wykonanie sztychów na miedzi ilustracji do książki "O litewskich i polskich prawach" dla Tadeusza Czackiego. Z okresu warszawskeigo zachowało się wiele prac na tematy batalistyczne w pracach "Lisowczyk na koniu", "Walka o sztandar", "Bitwa pod Racławicami", "Na szańcach" i rodzajowe "Tadeusz Kościuszko wzięty do niewoli pod Maciejowicami".
  Jako już ukształtowany artysta wyjechał Orłowski do Petersburga do Akademii Sztuk Pięknych. Dzięki listom polecającym od Stanisława Kostki Potockiego został przedstawiony wielkiemu księciu Konstantemu, bratu cara, i zdobył jego uznanie rysunkiem grenadiera. Carewicz rozkochany w wojsku, paradach i mundurach zaproponował Orłowskiemu stanowisko nadwornego malarza, oczekując od artysty dzieł batalistycznych. Rozpoczęta właśnie kampania napoleońska pozwoliła malarzowi zapoznać się z całą galerią typów ludzkich - do Petersburga przybywały pułki pospolitego ruszenia - Kirgizów, Baszkirów, Kozaków uralskich, Mandżurów, Czerkiesów. Orłowski z zapałem szkicował egzotycznych jeźdźców w dekoracyjnych szatach, z łukami i kindżałami. Stanowisko nadwornego malarza zobowiązało go do wykonania projektów umundurowania cesarskiego batalionu milicji i pułków gwardii.
  Aleksander Orłowski był artystą cenionym przez jemu ówczesnych tak wielce, że przedostał się na karty 'Pana Tadeusza'. Mickiewicz pisze tak:

                                    Nasz malarz Orłowski,
Przerwała Telimena, miał gust Soplicowski,
(Trzeba wiedzieć, że to jest Sopliców choroba,
Że im oprócz Ojczyzny nic się nie podoba).
Orłowski, który życie strawił w Peterburku,
Sławny malarz (mam jego kilka szkiców w biurku),
Mieszkał tuż przy cesarzu, na dworze, jak w raju,
A nie uwierzy Hrabia, jak tęsknił do kraju,
Lubił ciągle wspominać swej młodości czasy,
Wysławiał wszystko w Polszcze: ziemię, niebo, lasy...

Mickiewicz nie jest jedynym, który uwiecznił Orłowskiego w Literaturze. Aleksander Puszkin w poemacie 'Rusłan i Ludmiła' pisze o Orłowskim: Ołówek lotny w rękę chwyć, rysuj, Orłowski, noc i bitwę. W Sukiennicach znajdują się dwa obrazy typowe dla artysty, oba przedstawiające sceny batalistyczne.


Literatura:

• Halina Cękalska-Zborowska, Aleksander Orłowski, Warszawa 1962