Marcello Bacciarelli (1731 Rzym - 1818 Warszawa) swoją wielką karierę artystyczną rozpoczyna w Dreźnie, gdzie jako 19-letni mężczyzna wyjeżdża na dwór króla Augusta III. Po 6 latach pobytu w Dreźnie młody malarz przybywa do Warszawy, gdzie (poza dwuletnim pobytem w Wiedniu w latach 1764-66) przebywa aż do śmierci. Jego pobyt w Warszawie zbiega się z koronacją Stanisława Augusta Poniatowskiego. Młody król zatrudnia Bacciarellego jako nadwornego malarza królewskiego.
  Stanisław August Poniatowski, który uważany jest za wielkiego mecenasa sztuki tworzy w 1766 roku Malarnię Królewską. Jest to pierwszy krok w stronę tworzenia prawdziwego znaczenia szkoły sztuk pięknych. Bacciarelli pełni w tej uczelni funkcję dyrektora. Obok Bacciarellego funkcję nauczycieli pełnili Jan Piotr Norblin, Jan Bogumił Plersch, Per Kraft (starszy).
  Kolejne wyróżnienie dla artysty nadchodzi w roku 1777, kiedy król obsadza Bacciarellego na stanowisku Dyrektora Sztuk Pięknych przy Komisji Budowli Królewskich. Tym sposobem na artystę spada obowiązek aranżacji budowli, parków i ogrodów.
  Trzydzieści lat pracy u boku króla sprawia, że rękę mistrza widać w urządzeniu wielu miejsc w Warszawie, zwłaszcza na Zamku Królewskim i w Łazienkach Królewskich. Niestety duża część twórczości Marcello Bacciarellego przepadła w wyniku zniszczeń podczas II wojny światowej.
  Największą liczbę dzieł artysty można znaleźć, co zrozumiałe, w Warszawie, niemniej i w Krakowie znajduje się kilka interesujących prac artysty. Sukiennicach znajdują się:

Autoportret w stroju polskim - Marcello Bacciarelli całkowicie się spolonizował, otrzymał od króla Poniatowskiego tytuł szlachecki. Jego identyfikacja z Polską była tak silna, że po rozbiorach odmówił namalowania portretu pruskiego króla.

Trzy obrazy przedstawiające króla:

Cincinnatus - obraz, chociaż nie przedstawia bezpośrednio Stanisława Augusta Poniatowskiego, symbolicznie nawiązuje do tegoż władcy. Poniatowski widział analowie w swoim rządzeniu do patrycjusza rzymskiego Lucjusza Kwincjusza Cyncynata. Ten w roku 458 obwołany został dyktatorem Rzymu w walce przeciw Ekwom. Jego wybór na przywódcę miał się dokonać w chwili gdy ten orał pole. Po odniesionym zwycięstwie, Cyncynat dobrowolnie zrzekł się władzy, wrócił do pracy na roli.

Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym - obraz przedstawia młodego króla. Jest to autorska replika obrazu dziś znajdującego się w Warszawie.

  Stanisław August Poniatowski z klepsydrą - obraz przedstawia króla będącego już w podeszłym wieku. Władca spogląda nieco w górę, prawa ręka spoczywa na stole, dłoń opiera się o klepsydrę. Na stole położona jest ponadto korona. W tyle widoczny jest globus. Wygląd obrazu nawiązuje do członkostwa króla w warszawskiej loży 'Trzech hełmów'. W 1777 roku władca wstępuje tam jako 'Salsinatus Eques a Corona vinidicata'. Zestawienie namalowanych symboli łączy się z trudami rządzenia upadającym państwem, Stanisław August Poniatowski zapewne miał świadomość upadku Rzeczypospolitej - obraz malowany był niewątpliwie po I zaborze Polski wg kompozycji zaplanowanej przez władcę. Na obrzeżu stołu widnieje napis 'Quaesivit coelo lucem' (Szukała światła na niebie), jest to cytat z IV księgi 'Eneidy' Wergiliusza. Cytat wiąże się z szerszym kontekstem, Wergiliusz opisuje samobójczą śmierć Dydony, targającą się na swe życie po odejściu Eneasza (mitycznego założyciela Rzymu). Związki z Polską są oczywiste - w roli Dydony staje Stanisław August Poniatowski - być może myślący o abdykacji, w roli Eneasza, caryca Katarzyna, która postępuje zdradliwie wobec polskiego monarchy (Rosja zwana test czasem 'Trzecim Rzymem'). Symbolika dzieła jest oczywista. Marcello Bacciarelli jest autorem kilku podobnych dzieł, jeden z nich można zobaczyć w Sukiennicach.

Ludwika z Poniatowskich Zamoyska

Ponadto Bacciarelli namalował cykl sześciu obrazów przedstawiających najważniejsze wydarzenia z historii Polski: 'Kazimierz Wielki', 'Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej', 'Hołd Pruski', 'Unia Lubelska', 'Traktat Chocimski', 'Sobieski pod Wiedniem'.


  Literatura:

  • Piotr Kopszak, Nowoczesny potrtet polski, Warszawa 2006.

  • Stanisław Lorenz i Andrzej Rottermund, Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984, s.39-45.