Maksymilian Gierymski urodził się 9 października 1846 jako drugie z pięciorga dzieci Józega Gierymskiego i Julii z Kielichowskich. Dzieciństwo Maksymiliana upłynęło w niedalekim od Warszawy Ujazdowie. W roku Maksymilian ukończył Gimnazjum Realne po czym wyjechał do Instytutu Politechnicznego w Puławach. Uczelnia okazała się jednym z najbardziej patriotycznych ośrodków w zaborze rosyjskim, po wybuchu powstania styczniowego większość ze studentów przystąpiła do powstania. Nie inaczej było z Maksymilianem Gierymskim, uczestniczył on w walkach do początku 1864 roku. Czas zrywu odbił sie głęboko na jego twórczości.
  Na początku 1864 roku Maksymilian Gierymski wrócił do Warszawy, wznowił studia na wydziale matematyczno-fizycznym w Szkole Głównej, uczęszczając jednocześnie do Klasy Rysunkowej. Tam zetknął się z malarzami tej klasy co Rafał Hadziewicz, Wojciech Gerson czy Józef Szermentowski. W 1865 roku Maksymilian Gierymski wystawił w Zachęcie 'Krajobraz'. Obraz ten, chociaż nie rozsławił artysty, pozwolił na zaistnienie w środowisku. Wkrótce namalował też pierwszy obraz na zamówienie Fiodora Fiodorowicza Berga 'Czerkiesów pędzących do ataku'. Namalowanie obrazu było wątpliwe moralnie z punktu widzenia ówczesnych stusunków między Polakami a Rosjanami, niemniej dało możiwość wyjechania na stypendium do Monachium. Artysta wyjechał więc do stolicy Bawarii, jak się okazało z Bawarią zwiął resztę swojego życia.
  W Monachium wszedł w życie licznej kolonii artystycznej Polaków, spotkał się z Józefem Brandtem (nieoficjalnym przywódcą tamtejszej Polonii), Adamem Chmielowskim, Władysłwem Małeckim, Stanisławem Witkiewiczem. W 1868 roku do Monachium przyjechał młodszy brat Maksymiliana - Aleksander.
  Wielkim wyróżnieniem dla młodego artysty stał się zakup jego 'Huzarów austriackich na flankierach' zakupionych przez cesarza Austro-Węgier, Franciszka Józefa. W jednym z listów Maksymilian pisze: 'Sądzę, że i nasze dzienniki za wiedeńskimi powtórzą, co mi też w kraju niezłą opinię wyrobi, a że nie widzą, jaki to był obraz, mogą go sobie tym lepiej przedstawić. Na Warszawę i kraj nasz w ogóności tym lepsze i korzystniejsze dla mnie zrobi wrażnie, że z Polaków malarzy tylko Matejki, Grottgera i mój obraz znalazły miejsce w galerii cesarza'.
  Zakup obrazu Gierymskiego przez Francisza Józefa stał się wielkim wyróżnieniem. Gierymski stał się popularny, a co za tym idzie znaleźli się chęni do zakupu jego dzieł. Malował dużo, nawet po kilka obrazów w jednym czasie. Kolejne sukcesy następowały szybko, w 1870 roku namalował 'Oddział ułanów przechodzący przez zamarzniętą rzekę' - obraz świetnie przyjęty przez krytykę. W 1873 na wystawie w Wiedniu pokazuje 'Alarm w obozie powstańców', 'Kozacy w pochodzie', 'Pikieta powstańcza' i 'Żydzi modlący się nad Wisłą'. Swoje obrazy wystawia obok takich nazwisk jak krakowski mistrz Jan Matejko, Henryk Rodakowski, Wojciech Gerson, Józef Brandt, Juliusz Kossak. Pasmo sukcesów przerywa jego śmiertelna choroba, gruźlica płuc. Wyjeżdża do Reichenhallu gdzie 16 września 1874 roku umiera. Pochowany został na tamtejszym wiejskim cmentarzu.

  W krakowskich Sukiennicach prezentowane są:

 Obóz Cyganów I (1867-68), 40 x 63 cm, - obraz o którym Gierymski pisał do rodziny: 'lepszy od wszystkich, jakie dotąd zrobiłem'. Obraz wysłany został do Zachęty na wystawę i całkowicie pominięty przez krytykę. Szczęśliwie zakupiony został przez Komitet Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

  Obóz Cyganów II (1867-68), 16 x 38 cm,

  Jabłoń nad potokiem ,

  Miejscem, gdzie można podziwiać liczną kolekcję prac Maksymiliana Gierymskiego jest Muzeum Narodowe w Warszawie.

  Literatura:

 • Malarstwo wbrew akademickim doktrynom, rozmowa z Zofią Gołubiew dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, Gazeta Wyborcza 26 kwietnia 2014 r., tamże: inne artykuły dotyczące czasowej wystawy poświęconej Maksymilianowi Gierymskiemu w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie.

 • Stepnowska Teresa, Maksymilian Gierymski, Warszawa 1976