REMBRANDT VAN RIJN
'KRAJOBRAZ Z MIŁOSIERNYM SAMARYTANINEM'
Obraz Rembrandta, 'Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem', jest po 'Damie z łasiczką' drugim, najważniejszym obrazem w kolekcji Muzeum Książąt Czartoryskich. Tytuł obrazu nie jest znany, Rembrandt nie zostawił żadnej informacji dotyczącej dzieła. Jednak analiza wyraźnie nasuwa związki z tą przypowieścią biblijną. A co mówi przypowieść? Oto fragment Ewangelii wg św. Łukasza:
"Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców. Ci nie tylko że go obdarli, lecz jeszcze rany mu zadali i zostawiwszy na pół umarłego, odeszli. Przypadkiem przechodził tą drogą pewien kapłan; zobaczył go i minął. Tak samo lewita, gdy przyszedł na to miejsce i zobaczył go, minął. Pewien zaś Samarytanin, będąc w podróży, przechodził również obok niego. Gdy go zobaczył, wzruszył się głęboko: podszedł do niego i opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem; potem wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go. Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał gospodarzowi i rzekł: "Miej o nim staranie, a jeśli co więcej wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał". Któryż z trzech okazał się według twego zdania bliźnim tego, który wpadł w ręce zbójców? On odpowiedział: "Ten, który mu okazał miłosierdzie". Jezus mu rzekł: "Idź i ty czyń podobnie!". Łk 10, 30-37
Spójrzmy na sam obraz. Obraz jest mocno skontrastowany, głębia jest mocno rozświetlona, pierwszy plan pozostaje dość ciemny. W dalekim tle widać kopuły budowli Jerycha, to miejsce, do którego podąża Samarytanin. Do miasta wiedzie droga, a na niej kareta zaprzężona w cztery białe konie. W domyśle to powóz kapłana, który nie pomógł poszkodowanemu. Na pierwszym planie oglądający zobaczy dąb - ale przy uważniejszym przyjrzeniu widać, że w zasadzie nie jest to jedno lecz dwa drzewa. Dąb w głębi ma uschnięte liście. Tak Rembrandt ukazał Stary i Nowy Testament, Stary w którym obowiązuje zadada 'oko za oko' i Nowy zmieniający starą regułę na nową 'Jeśli ktoś uderzy cię w jeden policzek, nadstaw mu drugi'. Stary Testament jest symbolizowany przez uschłe drzewo - uschłe, czyli odchodzące. Poszkodowany, nagi i słaby leży na koniu przechodzącym obok zdrowego dębu.
Spójrzmy jeszcze na panoramę Jerycha. Tuż obok miasta widać wiatraki. Wiatraki kojarzą się bardziej jako krajobraz holenderski. Skąd więc się wzięły? Umożliwiają one ukazanie kierunku wiatru. Skierowane są one w stronę błękitnego nieba, a więc ciężkie chmury ustępują przed niebem przejrzystym.
Obecność wiatraków każe jednocześnie zwrócić uwagę, że Rembrandt nie tylko pokazuje historię biblijną, ale odnosi to bardzo konkretnie, do sytuacji swego kraju.
Dzieło było własnością Jana Piotra Norblina, francuskiego malarza będącego na usługach dworu Czartoryskich. Po śmierci Norblina obraz stał się własnością rodu Czartoryskich i trafił do Domu Gotyckiego w Puławach. Jego historia była taka sama, jak wszystkich pozostałych dzieł, ewakułowany został do Francji a następnie do nowej siedziby Muzeum czyli do Krakowa.
Jako jeden z najcenniejszych obrazów, został on zagrabiony przez Niemców w czasie II wojny światowej. Po wojnie, dzięki staraniom Karola Estraichera wrócił do Krakowa.
Eksponaty:
• Praksyteles 'Afrodyta' (inspiracja)
• Dirk Bouts 'Zwiastowanie'
• Dyptyk św. Jadwigii Andegaweńskiej
• Emalia
• Jacek Kulczyk (Kulczycki)
• Jakub Jordaens 'Satyr u chłopów'
• Karawaka
• Kość słoniowa
• Leonardo da Vinci 'Dama z łasiczką'
• Majolika
• Masztarnia
• Michele Tosini 'Venus Victrix'
• Mikołaj Hieronim Sieniawski -
przedmioty osobiste i trofea wojenne
• Mistrz Jerzy 'Zwiastowanie'
• Pas słucki
• Rembrandt van Rijn 'Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem'
• Roztruchan
• Szkło weneckie
• Talerze z Urbino
• Tarcza Juliusza Cezara
• Tarcza wróżebna Jana III Sobieskiego