TOMASZ DOLABELLA

  Tomasz Dolabella, artysta z Włoch, który ponad połowę swojego życia spędził w Polsce. Jego pierwsze lata życia, związane głównie z Italią prawie nie sa znane. Wiadomo, że urodził się on w Belluno, około roku 1570 jako syn Girolama i Bartolomei z domu Freddi. Wiadomo także, że malarz ten działał w pracowni znacznie bardziej znanego Aliense i pomagał przy dekoracjach plafonowych Pałacu Dożów. Historycy sztuki ustalili, że niezaprzeczalnie Dolabella jest autorem kompozycji Doży Pasquale Cicogna adorującego Sakrament znajdujące się tamże w sali senatu. Wiadomo jest także, że Dolabella malował freski w kościele Apostołów w Wenecji. Te jednakże nie zachowały sie do naszych czasów.
  Tomasz Dolabella przybył do Polski między 1595 a 1600 rokiem. Pierwsze lata pobytu spędził na Zamku Wawelskim w świeżo odbudowanych komnatach po pożarze z 1595 roku. Pierwsze lata artysta spędził wykonując malowidła do świeżo wyremontowanych po pożarze sal. Wiadomo jest, na podstawie inwentarza sporządzonego po 'potopie szwedzkim', że Dolabella wykonał liczne 'obrazy włoskie ze złocistymi ramami', w Kurzej Stopie 'pułap rzezany złocistą robotą, w nim włoskie piktury, także dokoła obrazów włoskich jedenaście z ramami złocistymi', w sypialni królewskiej 'pod podniebiem obrazy malowane równo z oknami naokoło ze złocistymi ramami, zaś w Sali Pod Ptakami 'obrazów dwa ze złocistymi ramami'. Obrazy te spłonęły niestety w 1704 roku na skutek pożaru wznieconego przez załogę szwedzką.
  Tomasz Dolabella malował także obrazy batalistyczne. Niestety i te nie dotrwały do naszych czasów. Wiadomo z pewnością o conajmniej czterech płótnach, w tym o dwóch przedstawieniach - 'Koronacji Zygmunta III Wazy' i 'Wzięciu do niewoli arcyksięcia Maksymiliana w bitwie pod Byczyną w 1588 roku'. Obrazy te, malowane w Krakowie, trafiły do warszawskiego zamku i stamtąd zostały skradzione przez Szwedów.
  W roku 1606 ożenił się z Agnieszką Piotrkowczykówną, córką znanego drukarza i przeniósł się najpierw na ulicę Szeroką, następnie na ul. Stolarską. Poprzez zawiązane małżeństwo związał się silnie z miejskim partycjatem i z czasem całkowicie zasymilował. W roku 1618 Tomasz Dolabella dostał uposażenie z klasztorów w Koprzywnicy i Jędrzejowie. Po smierci teścia otrzymuje ponadto przywilej prowadzenie drukarni wraz ze szwagrem.
  Związki z mieszczaństwem i Kościołem zaowocowały stworzeniem dzieł o tematyce religijnej. Na styku króla i Kościoła pozostają obrazy malowane dla jezuitów. Sumptem Zygmunta III Wazy powstał w Krakowie kościół śś. Piotra i Pawła. Dolabella, otrzymał od króla zadanie ozdobienia oratorium swoimi malowidłami. Ponadto przekazany jezuitom kościół św. Barbary miał otrzymać dekorację wykonaną przez Dolabellę. Wiadomo, że wśród tychże miały być wizerunki świętych Ignacego, Ksawerego, Alojzego i Stanisława Kostki. Ze wszystkich obrazów malowanych do kościoła św. Barbary zachowało się tylko jedno zatytułowane 'Madonna ukazująca się św. Alojzemi i Stanisławowi Kostce'. Obraz ten znajduje się w zakrystii kościelnej.
  Po przeniesieniu dworu z Krakowa do Warszawy artysta musiał zadbać o nowych odbiorców. Z tym nie miał problemów ze wzgędu na swą ugruntowaną pozycję oraz liczne bogate klasztory. Do odbiorców dzieł Dolabelli należeli franciszkanie, dominikanie, cystersi oraz urzędujący biskupi.
  Dla kościoła franciszkanów Tomasz Dolabella namalował conajmniej dwa znane z tematyki: 'Sąd Ostateczny' oraz Gniew Boży'. Oba dzieła miały rozmiary ok. 10m x 6m i zostały datowane na 1613 rok. Dla Katedry Wawelskiej malarz miał wykonać osiem obrazów przedstawiających sceny z życia patronów św. Wacława i św. Stanisława. Obrazów do Katedry namalował Dolabella znacznie więcej. Rachunki kapituły z 1616 roku informują o wykonaniu 17 obrazów. Pewne hipotezy wzskazują, że spośród wszystkich zachował się tylko jeden przedstawiający 'Świętego Stanisława prowadzącego Piotrowina przed sąd Bolesława Śmiałego'. Obraz ten znajduje się w Warcie.
  Czas okrutnie obszedł się z dziełami Tomasza Dolabelli. Niemal wszystkie obrazy artysty uległy zniszczeniu. Część zniszczyły działania wojenne, inne spłonęły (zwłaszcza w wyniku pożaru z 1850 roku). Szczęśliwie, w kościele i klasztorze dominikanów zachowała się całkiem spora liczba dzieł artysty. Duża liczba dzieł Dolabelli w kościele i klasztorze dominikanów związana jest z pomocą udzieloną malarzowi przez zakonników. Na początku 1618 roku dominikanie wynajęli Dolabelli mieszkanie przy ul. Stolarskiej, w 1623 roku przeniósł się do 'Domu p.w. św. Łukasza' przy tejże ulicy. Artysta pozostał tam aż do śmierci w 1650 roku. Został pochowany w kaplicy Ligęzów w kościele dominikanów.



  Literatura:

• Mariusz Karpowicz, Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1975

• Władysław Tomkiewicz, Dolabella, Warszawa 1959

Patrz także: Kościół dominikanów