HISTORIA


  Początki świątyni sięgają roku tysięcznego, kiedy to Bolesław Chrobry po zjeździe w Gnieźnie otrzymuje prawo do założenia czterech biskupstw. Jednym z nich jest właśnie Kraków, a widomym tego znakiem nowy budynek. Jak wyglądała ta pierwsza chrobrowska katedra, skrywają mroki dziejów, a i wykopaliska archeologiczne wnoszą niewiele nowego. Pierwsza katedra stała niecałe 40 lat. Około roku 1038 książę Brzetysław najechał na Polskę, zapewne też spalił wawelskie budynki.
   Odbudową zajął się Kazimierz Odnowiciel, jednak faktyczne dzieło odnowy katedry podjął Władysław Herman. Zbudował on piękną świątynię romańską wykonaną z białego wapienia, z której do dziś pozostała dwunastometrowa podstawa Wieży Srebrnych Dzwonów oraz Krypta Świętego Leonarda. Tak zwana Katedra Hermanowska spłonęła w roku 1305.
  Trzecia budowla, to ta, istniejąca do dzisiaj. Wybudowana została przez króla Władysława Łokietka i jego syna Kazimierza Wielkiego. Ojciec rozpoczął dzieło, koronując się zresztą jako pierwszy w Katedrze Wawelskiej w 1320 roku. W wyniku prac powstała budowla posiadająca trzy nawy, transept oraz ambit.
  Z epoki gotyku w Katedrze zostało kilka ważnych pamiątek, do których można zaliczyć nagrobki królów Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka, Jana Olbrachta a także dobrze zachowaną Kaplicę Świętokrzyską z malowidłami oraz Kaplicę Świętej Trójcy. Pozostałością po gotyckim datowanym na 1460 rok ołtarzu są dwa skrzydła nastawy poliptyku umieszczone na filarach w transepcie... więcej
  Pewne zmiany w wyglądzie świątyni nastąpiły w okresie renesansu czyli podczas panowania ostatnich Jagiellonów - Aleksandra, Zygmunta Starego z małżonką Boną Sforzą, Zygmunta Augusta oraz Anny Jagiellonki. Zatrudnionych zostało wówczas wielu artystów włoskich, wśród których warto wymienić Franciszka Florentczyka, Bartolomeo Berecci, Santi Gucci, Jana Michałowicza z Urzędowa. Z tego okresu przetrwały do naszych czasów Kaplica Zygmuntowska, wystrój Kaplicy Mansjonarskiej z nagrobkiem króla Stefana Batorego, pomniki nagrobne Filipa Padniewskiego i Andrzeja Zebrzydowskiego, Piotra Gamrata czy Piotra Tomickiego oraz baldachim nad tumbą Władysłwa Jagiełły.
  Istotne zmiany w wystroju katedry nastąpiły po potopie szwedzkim, czyli w okresie baroku. Świątynia w poważny sposób ucierpiała, szereg przedmiotów, zwłaszcza wykonanych ze szlachetnych metali zostało zrabowanych. W drugiej połowie XVII wieku nastąpiła barokizacja świątyni, do tejże barokizacji użyto tzw. marmuru dębnickiego wydobywanego niedaleko Krakowa. Marmur ten, będący w zasadzie rodzajem skały wapiennej nadał świątyni mrocznego ale pięknego wyglądu. Najważniejszymi artystami działającymi w tym okresie byli Franciszek Placidi i Kacper Bażanka. Plon tej epoki można podziwiać w Katedrze oglądając Kaplicę Wazów, Kaplicę Lipskich, ołtarz główny, ołtarz św. Stanisława.
  Stosunkowo najmniej śladów zostawiła kolejna z epok w architekturze - klasycyzm, ale i ten styl jest w Katedrze reprezentowany. Do najpiękniejszych w Krakowie przykładów sztuki klasycystycznej należy Kaplica Potockich.
  Trudnym okresem w historii Katedry jest utrata niepodległości przez Polskę i zajęcie Wzgórza Wawelskiego przez Austriaków. Dopiero pod koniec XIX wieku udało się przeprowadzić szeroko zakrojone prace restauracyjne. Pierwszym architektem odnowy został Sławomir Odrzywolski, po nim zaś Adolf Szyszko Bohusz. Wówczas też do dotychczasowego wystroju Katedry dodano szereg elementów secesyjnych, m. in. witraże proj. Józefa Mehoffera, kraty oddzielające nawę główną od ambitu (proj. Alfred Daun), nowy wystrój zystało także szereg kaplic.
  Efektem kilkusetletnich nawarstwień jest jedna z najwspanialszych katedr w Europie. Mieszają się tutaj elementy z rozmaitych wieków i wykonane w różnej stylistyce, takiej, jakie podpowiadały gusty danej epoki. Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis Katedry Wawelskiej.

    WYGLĄD ŚWIĄTYNI

  Wieża Zegarowa
  Gotycka podstawa wieży jest zwieńczona barokowym hełmem projektu Kacpra Bażanki. Architekt zaprojektował rozbudowany hełm z posągami świętych Stanisława BM, Wacława, Kazimierza Jegiellończyka i Wojciecha. Na wieży znajduje się zegar z jedną wskazówką, także projektu Kacpra Bażanki. Jest to najstarszy zegar w Krakowie.

  Wieża Srebrnych Dzwonów
  Wieża jest łatwa do rozróżnienia ze względu na białe przyziemie. Dolna część wieży zbudowana jest z kostki wapiennej i wzmacniana ciosami kamiennymi. Jest to pozostałość po poprzedniej katedrze, tzw. katedrze hermanowskiej. W okresie panowania Kazimierza Wielkiego została nadbudowana z użyciem cegły. W okresie baroku wież nakryta została hełmem, któy jednak nie przetrwał do dnia dzisiejszego i można jedynie zobaczyć na rycinach i obrazach z okresu baroku. Współczesny hełm z początku XX wieku zaprojektował Sławomir Odrzywolski. W górnej części wieży widoczny jest herb kościesza nawiązujący do Józefa Piłsudskiego pochowanego w przyziemiach Wieży Srebrnych Dzwonów.

  Wejście główne (zachodnie)
  Główne wejście do Katedry prowadzi międzi kaplicami Świętokrzyską i Świętej Trójcy. Kute drzwi pamiętają czasy króla Kazimierza Wielkiego, widnieje na nich monogram króla - litera K z koroną. Po obu stronach drzwi znajdują się płaskorzeźby - po lewej św. Michał Archanioł, po prawej św. Małgorzata. Zapewne podczas kopania fundamentów znaleziono skamieniałe kości zwierząt, umieszczając je przed wejściem zachodnim. Jak zapewne uznano, należały do zwierząt mitycznych zamieszkujących niegdyś Wzgórze. Dzisiaj biolodzy zidentyfikowali kości jako należące do mamuta, wieloryba i nosorożca włochatego. Przepowiednia głosi, że dopóki kości te wiszą przy wejściu do Katedry, ta stała będzie niezachwianie na swym miejscu.

  Wieża Zygmuntowska
  Trzecia z wież zdobiących Katedrę Wawelską pełniła funkcję baszty obronnej i leżała w cylku murów obronnych całego Wzgórza Wawelskiego. W 1520 roku zawieszony został na niej Dzwon Zygmunt, wówczas też zyskał ona swą współczesną nazwę Wieży Zygmuntowskiej. Wieżę Zygmuntowską w Katedrą Wawelską łączy Kaplica św. Małgorzaty oraz niewielka piętrowa budowla. Owa budowla przez wieki służyła za pomieszczenie dla świątnika, pełniąego funkcje strażnika katedry.

  Ołtarz główny
  Ołtarz został wykonany około roku 1650 na polecenie ówczesnego biskupa Piotra Gembickiego. Tym samym usunięto stary ołtarz i przewieziono do Bodzentyna. W ołtarzu znajduje się obraz przypisywany Janowi Chrzcicielowi Gisleni bądź Tomaszowi Dolabelli i przedstawiający Chrystusa w chwili śmierci. Agonię symbolizują zaćmione słońce oraz księżyc. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się rzeźba Chrystusa Pantokratora.

  Ołtarz św. Stanisława
  W krzyżu kościoła umieszczony został ołtarz świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Gall Anonim, a później Wincenty Kadłubek podają, że biskup Stanisław został zabity na polecenie króla Bolesława Śmiałego na pobliskiej Skałce. Obecny ołtarz, zwany Ołtarzem Ojczyzny (Ara Patriae) został wykonany na zlecenie biskupa Marcina Szyszkowskiego... więcej

  Przed konfesją świętego Stanisława znajduje się płyta nagrobna kardynała Adama Stefana Sapiehy. Kardynał ten sprawował posługę podczas II Wojny Światowej, to on 1 listopada 1946 roku wyświęcił Karola Wojtyłę na kapłana.
  Wokół ołtarza św. Stanisława stoją cztery pomniki epitafijne, upamiętniające czterech biskupów Krakowa: Marcina Szyszkowskiego (proj. Jan Trevano), Piotra Gembickiego (proj. Jan Franciszek Rossini), Jana Małachowskiego i Kazimierza Łubieńskiego (proj. przypisywany Kacprowi Bażance).

  Nagrobek Władysława Jagiełły
  Po prawej stronie od wejścia znajduje się nagrobek tumbowy króla Władysława Jagiełły. Na nagrobku zobaczyć można postać zmarłego z symbolami władzy (korona, berło i jabłko), u stóp którego widać smoka, u wezgłowia lwa. Jest to nawiązanie do słów apokalipsy: "Po lwach i smokach stąpał będziesz, lwa i bazyliszka podepczesz". Boki nagrobka zdobią herby Polski (Orzeł), Litwy (Pogoń), Rusi (Archanioł Michał), Wielkopolski (Tur), Ziemi Dobrzyńskiej (Głowa króla) i Ziemi Wieluńskiej (Baranek Boży). U podstawy nagrobka wyrzeźbione zostały psy i sokoły. Znaczenie zwierząt nie zostało wyjaśnione. Ów nagrobek król sprawił zapewne jeszcze za swojego życia, stąd pomnik może przedstawiać realną postać Władysława. Autorstwo nagrobka nie jest znane, ale brak charakterystycznych dla epoki gotyku czołganek (z wyjątkiem kurwatury pastorału biskupa podtrzymującego herb Polski) skłania do przypuszczeń o wykonaniu tumby w południowej Europie (Florencji?). Ponad tumbą grobową umieszczony został renesansowy baldachim, fundowany przez wnuka Władysława Jagiełły, Zygmunta Starego.
Literatura: Anna Boczkowska, Sarkofag Władysława II Jagiełły i Donatello, Gdańsk 2011

    Pomnik Władysława Warneńczyka
   Po lewej stronie od wejścia znajduje się pomnik Władysława Warneńczyka, syna Władysława Jagiełły i jego czwartej żony Zofii Holszańskiej. Pomnik wykonany został w kształcie sarkofagu i nie kryje w sobie szczątek króla. Król dowodził bitwą pod Warną i prawdopodobnie tam zginął, jego ciała jednak nigdy nie odnaleziono. Pomnik jest dziełem Antoniego Madeyskiego, który na początku XX wieku sprawił pomnik do świeżo remontowanej Katedry Wawelskiej.

    Nagrobek Władysława Łokietka
   Po lewej stronie ambitu znajduje się nagrobek tumbowy króla Władysława Łokietka ufundowany przez jego syna Kazimierza Wielkiego. Władysław Łokietek jako pierwszy polski władca koronował się w Katedrze Wawelskiej w roku 1320. Stopy króla umieszczone są na postumencie, szaty zaś wyrzeźbione tak, jakby spływały wzdłuż ciała. Wskazuje to, że pierwotnie pomnik był projektowany w pozycji stojącej. Boki nagrobka ukazują postacie płaczków. Nad tumbą znajduje się neogotycki baldachim projektu Sławomira Odrzywolskiego.

    Nagrobek Kazimierza Wielkiego
   Po prawej stronie ambitu znajduje się nagrobek tumbowy króla Kazimierza Wielkiego. Położenie sarkofagu jest zapewne związane z wcześniejszą (1359) królewską fundacją ołtarza Podwyższenie Krzyża w południowej arkadzie ambitu... więcej

    Nagrobek Fryderyka Jagiellończyka
   Przed ołtarzem głównym nad posadzką znajduje się nagrobek kardynała Fryderyka Jagiellończyka - piątego syna Kazimierza Jagiellończyka. Nagrobek został wykonany przez Piotra Vischera w słynnym warsztacie Vischerów w Norymberdze. Przednia płyta przedstawia klęczącą postać kardynała modlącego się do Matki Boskiej i Dzieciątka. Za kardynałem Fryderykiem Jagiellończykiem stoi św. Stanisław BM z Piotrowinem. Płyta górna wyobraża Fryderyka w stroju biskupim. Napis na płycie głosi: 'Hoc opus Federico Cardinali Cazimiri filio (qui quinque et triginta annis exactis MDIII Marcii XIIII obiit) fratri carissimo divus Sigismundus Rex Poloniae pientissimus posuit ab incarnatione domini MDX'

    Nagrobek królowej (króla) św. Jadwigii Andegaweńskiej
  Obecna trumienka zawierająca doczesne szczątki królowej św. Jadwigi Andegaweńskiej znajduje się po lewej stronie ambitu, pod tzw. Czarnym Krucyfiksem. Jest to jednak już trzecie miejsce pochówku królowej...więcej

    Pomniki:
  a) Michała Korybuta Wiśniowieckiegi i Eleonory
  b) Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery
  Są to dwa bliźniacze pomniki królów i ich małżonek wykonane przez Franciszka Placidiego. Pierwszy ukazuje wizerunki króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z żoną Eleonorą. Medaliony z ich podobiznami wsparte są na obelisku. Na symbolicznej trumnie wspieranej przez jeńców tureckich ukazana została bitwa pod Chocimiem z 1673 roku.
  Odpowiednio drugi pomnik ukazuje parę królewską Jana III Sobieskiego i Marię Kazimierę. Tutaj symboliczna trumna ukazuje bitwę pod Wiedniem. Trumna także wspierana jest przez jeńców tureckich.
  Podobieństwo obu pomników związane jest z jedną fundacją wojewody wileńskiego Michała Kazimierza Radziwiłła zw. 'Rybeńko'.

    Nagrobek królowej Anny Cylejskiej
  Nagrobek królowej - drugiej żony Władysława Jagiełły znajduje się tuż obok białego sarkofagu św. Jadwigii. Jest to w zasadzie dość mocno wytarta, łatwa do przeoczenia płyta.

    Pomnik kard. Albina Dunajewskiego
  Po przeciwnej stronie ambitu, obok nagrobka królowej Anny Cylejskiej znajduje się pomnik poświęcony kard. Albinowi Dunajewskiemu. Jest to dzieło z roku 1900 autorstwa Mieczysława Leona Zawiejskiego.

    Nagrobek Stanisława Ankwicza
  Nagrobek Stanisława Ankwicza został wystawiony przez żonę Annę Zofię z Łempickich po roku 1840. Autorem jest Francesco Pozzi z Florencji. Pierwotnie pomnik ustawiony był na przeciwko Kaplicy Zygmuntowskiej. Pod koniec XIX wieku podczas prac restauracyjnych pomnik został do nawy północnej, gdzie pozostaje po dzień dzisiejszy.

    Gobeliny z historią starotestamentowego Jakuba
  Gobeliny wiszą na ścianach nawy głównej. Wykonane zostały w Brukseli przez/w warsztacie Jakuba van Zeunena w połowie XVII wieku na zlecenie biskupa Jana Małachowskiego. Do ich wykonania posłużyły kartony, powstałe w kręgu Barenda van Orley i jego ucznia Michiela Coxcie. Wykonane zostały z wełny, jedwabiu oraz srebrnych i złotych nici. Kolekcja gobelinów z cyklu 'Historia Jakuba' liczy 8 sztuk. W czasie II wojny światowej gobeliny zostały zrabowane i wywiezione do Rzeszy. Podczas wojny zaginął jeden gobelin przedstawiająy 'Sługę Abrahama spotykająego Rebekę przy studni'. Po wojnie odnaleziono je w Austrii, rewindykowano i umieszczono w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. Do Katedry Wawelskiej trafiły dopiero w roku 1980. Obecne cztery zawieszone w nawie głównej gobeliny przedstawiają: 'Wykupienie pierworództwa od Ezawa za miskę soczewicy oraz wyjście na polowanie', 'Błogosławieństwo Jakuba przez ojca Izaaka', 'Ukrycie przez Rachelę złotych posążków', 'Sen Jakuba'.
Literatura: Maria Hennel-Bernasikowa, Gobeliny Katedry Wawelskiej, Kraków 1994, rozdz. VI 'Seria gobelinów z Historią Jakuba', s. 85-103.


    Gobeliny biskupa Andrzeja Trzebickiego
  Na ścianach prezbiterium zawieszone są gobeliny pochodzące z kolekcji Andrzeja Trzebickiego. To tzw. werdiury - gobeliny przedstawiające zielone krajobrazy. Gobeliny zwieńczone są herbem biskupa - Łabędź oraz literami 'A T E C D S' (Andreas Trzebicki Episcopus Cracoviensis Dux Severiae czyli Andrzej Trzebicki Episkopat Krakowa Książę Siewierza)... więcej

    Witraże Józefa Mehoffera
  Ozdobą Katedry Wawelskiej są witraże zaprojektowane przez Józefa Mehoffera. Przedstawiają one 'Matkę Boską Bolesną', 'Chrystusa Frasobliwego', 'św. Kazimierza Królewicza' oraz 'Geniusze cierpienia'. Drugim artystą, obok Mehoffera, projektującym witraże dla Katedry jest Stanisław Wyspiański. Do realizacji tychże nie dopuścił ówcześnie urzędujący kardynał Jan Puzyna. Trzy z zaprojektowanych witraży zrealizowane zostały w szkle dopiero w 2007 roku i są dziś prezentowane w Pawilonie Wyspiański 2000.

    Krypta Wieszczów Narodowych
  W lewym ramieniu ambitu znajduje się Krypta Wieszczów Narodowych. Jej utworzenie związane jest z pochówkiem Adama Mickiewicza w Katedrze na Wawelu 4 lipca 1890 roku. Autorem sarkofagu został Sławomir Odrzywolski, sprawujący wówczas funkcję kierownika restauracji katedry. Wówczas też na sklepieniu powstał łuk z wyrzeźbionych liści lauru oraz z herbami Polski Litwy i Rusi. 28 czerwca 1927 roku, już po odzyskaniu niepodległości przeniesiono do Katedry szczątki Juliusza Słowackiego. Projektantem sarkofagu jest Adolf Szyszko-Bohusz. W tylnej części krypty umieszczono urnę z ziemią z cmentarza Tunickiego w Krzemieńcu z grobu Salomei Becu. Przy wejściu do krypty znajdują się dwa pomniki - Cypriana Kamila Norwida oraz Fryderyka Chopina.


  Niewątpliwą ozdobą Katedry Wawelskiej są boczne kaplice. Licząc od wejścia zgodnie ze wskazówkami zegara są to:

  • Kaplica Świętej Trójcy - kaplica zbudowana została na zlecenie królowej Zofii Holszańskiej. W tejże kaplicy po prawej stronie od wejścia królowa jest pochowana. Tuż nad płytą grobową królowej znajduje się pomnik nagrobny biskupa Piotra Tylickiego...więcej

  • Kaplica Czartoryskich - wewnątrz mieści się ołtarz wykonany po śmierci króla Jana Olbrachta w 1501 roku i na zlecenie jego matki Elżbiety Rakuszanki. Ukazuje on króla klęczącego przed Chrystusem na krzyżu. Za królem znajdują się św. Stanisław z Piotrowinem oraz św. Piotr. Lewe skrzydło tryptyku przedstawia 'Modlitwę w Ogrójcu' i 'Ecce Homo', na prawym skrzydle widnieją 'Zmartwychwstanie' i 'Opłakiwanie Chrystusa'.
  Dzieje tryptyku są skomplikowane. Do XVIII wieku ołtarz znajdował się w kaplicy Jana Olbrachta. Później przewieziony został do kościoła parafialnego w Rudawie i umieszczony na zewnętrznej stronie kościoła. Tam też został zauważony przez Władysława Czartoryskiego, który wykupił ołtarz w 1884 roku i zlecił odnowę Józefowi Korwin Brzostowskiemu i Sławomirowi Odrzywolskiemu. Wkrótce ołtarz ozdobił dawny kapitularz czyli dzisiejszą kaplicę Czartoryskich.^[2]
  Popiersie Władysława Czartoryskiego zdobi dziś kaplicę i znajduje sie przy zejściu do krypt.

  • Kaplica bpa Maciejowskiego (p.w. św. Tomasza i Matki Boskiej Śnieżnej) - współczesna kaplica powstała jako kaplica grobowa dla biskupa Samuela Maciejowskiego. Autorstwo nagrobka przypisywane jest Janowi Marii Padovano. W ołtarzu umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z pierwszej poł. XVII w. Za ołtarzem, niewidoczna płyta z romańką plecionką, zapewne z Katedry Hermanowskiej.

  • Kaplica Lipskich (p.w. św. Mateusza) - kaplica wykonana przez Franciszka Placidiego. Wewnątrz znajduje się obraz przedstawiający św. Mateusza Ewangelistę (mal. Franciszek Smuglewicz). Przy zachodniej (lewej) ścianie znajduje się nagrobek bpa Andrzeja Lipskiego (zm. 1631) wg projektu Sebastiana Sali. Na dzisiejszy wygląd kaplicy największy wpływ ma przebudowa dokonana sumptem kardynała Jana Aleksandra Lipskiego. W latach 1743-46 kardynał zatrudnił Franciszka Placidiego, który zbarokizował kaplicę, nawiązując do prac Berniniego (Capella Raimondi kościół San Pietro in Montorio) oraz Rainaldiego (kościół San Maria in Campitelli). Ołtarz z przerwanym naczółkiem przypomina kościół San Agnese in Piazza Navona w Rzymie, zaś użycie draperii w nagrobku to znów cytat z rozwiązań Berniniego z bazyliki św. Piotra (pomnik Konstantyna Wielkiego). W XVIII wieku powstała także polichromia kopuły z alegoriami Wiary w otoczeniu cnót: Męstwa, Mądrości, Sprawiedliwości i Prawdy. Kardynał Jan Aleksander jest pochowany po prawej stronie kaplicy.
Literatura: Michał Rożek, Europejskie inspiracje w sztuce Krakowa epoki saskiej, Kraków w czasach saskich. Materiały sesji naukowej z okazji Dni Krakowa w 1982r., Kraków 1984

  • Kaplica Skotnickich (p.w. św. Wawrzyńca) - kaplica wzniesiona został przez Jarosława Bogorię Skotnickiego, późniejszego arcybiskupa gnieźnieńskiego. W kaplicy znajduje się pomnik nagrobny Michała Skotnickiego (zm. w 1808 r.). Pomnik powstał z inicjatywy żony Michała - Elżbiety z Laśkiewiczów. Twórcą pomnika jest Stefano Ricci z Florencji, który wykonał autorską replikę pomnika znajdującego się w kościele Santa Croce we Florencji. W ołtarzu znajduje się obraz 'Hołd Pasterzy' autorstwa Walentego Janowskiego.

  • Kaplica Zebrzydowskich (p.w. śś. Kosmy i Damiana) - w kaplicy pochowany jest biskup Andrzej Zebrzydowski, pomnik biskupa jest dziełem Jana Michałowicza z Urzędowa. W kaplicy pochowany jest ponadto kard. Eugeniusz Baziak, zmarły 15 czerwca 1962 roku. Od wewnętrznej, niewidocznej strony umieszczona jest tablica pamiątkowa gen. Cezarego Hallera, poległego w 1919 roku w walkach o Śląsk (wyk. Konstanty Laszczka).

  • Kaplica biskupa Gamrata (p.w. św. Katarzyny) - kaplica przebudowana została przez architekta i rzeźbiarza Jana Marię Padovano na zlecenie królowej Bony Sworzy jako kaplica grobowa biskupa Piotra Gamrata.

  • Kaplica Mansjonarska (p.w. Narodzenia NMP) - kaplica przebudowana została przez królową Annę Jagiellonkę. Po śmierci jej męża Stefana Batorego umieszczono w tejże kaplicy pomnik króla wykonany przez Santi Gucci. Przed renesansową przebudową w kaplicy pochowana została trzecia żona Władysława Jagiełły - Elżbieta z Pilczy Granowska. Kaplica Mansjonarska jest tą, która najpoważniej ucierpiała w czasie II wojny światowej. W kaplicy wystawiony jest Najświętszy Sakrament - kaplica nie jest miejscem zwiedzania.

  • Kaplica biskupa Tomickiego (p.w. św. Tomasza Kantuaryjskiego) - kaplica wykonana została przez Bartolomea Berecciego. Po lewej stronie kaplicy znajduje się pomnik nagrobny biskupa Jana Tomickiego. Na wprost wejścia w małej trumience znajdują się relikwie bł. Wincentego Kadłubka. Z tejże kaplicy prowadzą drzwi bezpośrednio na zamek.

  We wschodniej części ambitu, między kaplicami Tomickiego, Mansjonarską i Gamrata znajdują się trzy ołtarze z wizerunkami św. Jacka, św. Wacława i św. Kazimierza.

  • Kaplica Załuskiego (p.w. św. Jana Ewangelisty) - współczesny wygląd kaplicy jest głównie efektem XVIII-wiecznej przebudowy dokonanej na zlecenie biskupa Andrzeja Stanisława Załuskiego. Biskup zatrudnił uznanego wówczas Franciszka Placidiego by ten urządził biskupowi miejsce wiecznego spoczynku. Podczas przebudowy uszanowano XIV-wiecznego poprzednika bpa Jana Grota - we wnętrzu dominuje XVIII-wieczna rzeźba tegoż biskupa. Ołtarz w kaplicy ozdobiony jest malowidłem autorstwa Salwatora Monosillio 'Rzeź niewiniątek'. W kaplicy pochowany jest także biskup krakowski i prymas polski Jan Paweł Woronicz. Biskup Załuski ukazany jest pod postacią posągu wznoszącego się ponad portalem kaplicy.

  • Kaplica Jana Olbrachta (p.w. Bożego Ciała i św. Andrzeja) - w tejże kaplicy po prawej stronie spoczywa król Jan Olbracht. Jego płasko wyrzeźbiona postać jest ostatnią taką wykonaną w stylu gotyckim, obramienie autorstwa Franciszka Florentczyka jest pierwszym dziełem wykonanym w stylu renesansowym. Pomnik nagrobny powstał z inicjatywy matki króla - Elżbiety Rakuszanki (Habsburżanki). Dla podkreślenia znaczenia króla na obramieniu nagrobka umieszczono herby Polski, Litwy oraz Habsburgów. Na wprost wejścia znajduje się płyta biskupa Jakuba Chojeńskiego (zm. 1538). Ołtarz w kaplicy został wykonany został w drugiej poł. XVIII wieku na zlecenie biskupa Andrzeja Załuskiego i wyk. zapewne przez Franciszka Placidiego. W głównym obrazie ukazana jest scena męczeństwa św. Andrzeja, w górnym zaś 'Komunia św. Stanisłwa Kostki'. Ołtarz zdobią dwie figury wymienionych świętych Andrzeja i Stanisława Kostki.

  • Kaplica Jakuba Zadzika (p.w. św. Jana Chrzciciela) - kaplica służyła jako miejsce ubierania królów do koronacji. W połowie XVII wieku kaplicę przebudowano na zlecenie biskupa Jakuba Zadzika (prawdopodobnie przez arch. Sebastiana Salę). Prawdopodobnie Sebastian Sala jest także autorem nagrobka biskupa-fundatora. W kaplicy znajduje się obraz malowany przez Wojciecha Kornelli Stattler i przedstawiający św. Jana Chrzciciela. Jan Chrzciciel nosi twarz Adama Mickiewicza - przyjaciela malarza.

  • Kaplica Jana Konarskiego (p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP) - nazwa nawiązuje do biskupa Konarskiego (zm. 1525), na zlecenie którego przebudowano kaplicę. Tutaj znajduje się popiersie biskupa, dzieło wykonane w warsztacie Bartolomea Berecciego. W latach 1722-28 kaplicę przebudowano na zlecenie biskupa Konstantego Feliksa Szaniawskiego wg proj. Kacpra Bażanki. Kaplicę zdobi ołtarz z malowidłem przedstawiającym św. Joachima, mal. przez Rafała Hadziewicza. W kaplicy pochowany jest kard. Jan Puzyna.

  • Kaplica Zygmuntowska - kaplica uważana za największe dzieło znajdujące się w Katedrze Wawelskiej. Wykonana została na polecenie i sumptem króla Zygmunta Starego, który zlecił wykonanie dzieła włoskiemu architektowi Bartolomeo Berecciemu... więcej

  • Kaplica Wazów (p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP) - decyzję o budowie kaplicy podjął w 1598 r. Zygmunt III Waza po śmierci żony Anny Austriaczki, budowę jednak podjął dopiero Jan Kazimierz w roku 1664. Budowa trwała 12 lat i została zakończona już po śmierci ostatniego z Wazów na tronie polskim. Ukończenie nadzorował bp Andrzej Trzebicki, egzekutor testamentu. Kaplica utrzymana jest w ciemnych tonacjach, ściany zdobią epitafia królów i królewiczów z tejże dynastii - wyższy rząd epitafiów wskazuje na Zygmunta III Wazę, Władysława IV oraz Jana Kazimierza, niższy rząd wspomina Jana Alberta (biskupa), Karola Ferdynanda (biskupa) oraz Aleksandra Karola. W ołtarzu umieszczony jest obraz autorstwa Claude Callot i przedstawiający 'Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny z apostołami Piotrem i Pawłem'. Umieszczenie w obrazie apostołów Piotra i Pawła nie jest przypadkowe i nawiązuje do poprzedniej kaplicy zbudowanej w tym miejscu sumptem biskupa Jana Prandoty (zm. 1266). Dziś doczesne szczątki biskupa złożone są nad wejściem do kaplicy. W niszach znajdują się posągi, personifikacje Męstwa i Sławy.
  Wyjątkowo pięknie komponuje się białe sklepienie kaplicy z czernią ścian. Pomiędzy stiukami widoczne są cztery malowidła przedstawiające: Ofiarowanie Maryi w Świątyni, Nawiadzenie NMP, Zaślubiny NMP i Oczeszczenie Maryi.
  Warto zwrócić uwagę na kratę przedstawiającą anioły trzymające banderole z napisem 'Memento mori'. Krata jest dziełem Michała Weinholda z Gdańska.


  • Kaplica Szafrańców (p.w. św. Szczepana) - wspłóczesny wygląd kaplicy zawdzięczamy Józefowi Mehofferowi, który wykonał polichromię oraz witraż przedstawiający Matkę Boską Ostrobramską. W witrażu pozostawiono jedyna kwaterę gotycką z umieszczonym herbem Szafrańców - Starykoń. W kaplicy znajduje się ołtarz wyk. przez Franciszka Placidiego z obrazami św. Jana Kantego i św. Karola Boromeusza. Po przeciwnej stronie ołtarza znajduje się nagrobek kard. Jerzego Radziwiłła (zm. 1600) wykonany w 1904 roku przez Piusa Welońskiego. Omawiana kaplica nosi też drugą nazwę Kaplica Doktorów, co związane jest z opieką sprawowaną przez Kolegium Prawników Uniwersytetu Krakowskiego.

  • Kaplica Potockich (p.w. Oczyszczenia NMP) - jest to kaplica o wystroju klasycystycznym, jej obecny wygląd zawdzięczamy rodzinie Potockich...więcej

  • Kaplica Świętokrzyska - kaplica zbudowana została na zlecenie króla Kazimierza Jagiellończyka, jako kaplica dla króla oraz jego żony Elżbiety Rakuszanki. W 1470 na zlecenie króla kaplica została pomalowana przez malarzy Ruskich z Pskowa. W lewym rogu kaplicy znajduje się nagrobek króla autorstwa Wita Stwosza i Jorga Hubera z Passawy... więcej


  • Dzwony...więcej


  Przypisy:

 [1] Buczek Anna, Firlet Elżbieta, Gaczoł Ewa, Strzyżewska Joanna, Wawel na starej fotografii do 1939 roku, wyd. przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2011, s. 179.

 [2] Buczek Anna, Firlet Elżbieta, Gaczoł Ewa, Strzyżewska Joanna, Wawel na starej..., s. 233.

 [3] tłumaczenie za: Buczek Anna, Firlet Elżbieta, Gaczoł Ewa, Strzyżewska Joanna, Wawel na starej..., s. 291.  [4] wg tabliczki znamionowej dzwonu.


  Literatura:

 • Adamczewski Jan, Kraków od A do Z, Kraków 1980

 • Adamczewski Jan, Mała encyklopedia Krakowa, Kraków 1996

 • Buczek Anna, Firlet Elżbieta, Gaczoł Ewa, Strzyżewska Joanna, Wawel na starej fotografii do 1939 roku, wyd. przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2011

 • Czyżewski Krzysztof, Królewska Katedra na Wawelu, Kraków 2002

 • Maria Hennel-Bernasikowa, Gobeliny Katedry Wawelskiej, Kraków 1994

 • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, tom 4, Miasto Kraków, cz. 1, Wawel

 • Kuczman Kazimierz, Wzgórze Wawelskie. Przewodnik, red. Jerzy Szablowski, Kraków 1978

 • Rożek Michał, Europejskie inspiracje w sztuce Krakowa epoki saskiej, Kraków w czasach saskich. Materiały sesji naukowej z okazji Dni Krakowa w 1982r., Kraków 1984

 • Rożek Michał, Katedra na Wawelu, Warszawa 1983

 • Śnieżyńska-Stolot Ewa, Nagrobek Kazimierza Wielkiego, Kraków 1985

 • Święch Zbigniew, Klątwy, mikroby i uczeni: opowieść wawelska. W ciszy otwieranych grobów, Warszawa 1988


  Do strony wykorzystane zostały fotografie zamieszczone w:

• Wawel. Katedra i Zamek Królewski, Wydawnictwo S. A. Krzyżanowski, Kraków 1939.