KATEDRA WAWELSKA - KAPLICA ŚWIĘTOKRZYSKA

  Kaplica Świętokrzyska jest jednym z największych arcydzieł znajdujących się w Katedrze Wawelskiej. Utworzenie jej zawdzięczamy królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi, który zlecił jej wybudowanie z myślą o przyszłym pochówku swoim oraz swojej żony Elżbiety Rakuszanki.
  Pod budowę swojej kaplicy wykorzystał niezagospodarowaną przestrzeń przy zachodnim murze Katedry. Po wybudowaniu, ok. 1470 roku, zatrudnił malarzy nowogrodzkich z okolic Pskowa. Artyści ci wykonali prawdziwe dzieło. Polichromia przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem w otoczeniu symboli apostołów, Etimazję, dziewięć chórów anielskich, czternastu proroków, czterech ojców Kościoła, świętych oraz sceny z życie Jezusa.

  Szczegóły polichromii:
  Na sklepieniu pomalowana została Matka Boska z Dzieciątkiem w otoczeniu symboli apostołów, ponadto Etimazja (symboliczyny motyw pustego tronu przygotowanego na powtórne przyjście Chrystusa), dziewięć chórów anielskich oraz czternastu proroków.
  Na ścianach ukazanych zostało kilkanaście scen: Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Ofiarowanie Chrystusa, Chrzest Chrystusa, Wskrzeszenie Łazarza, Wjazd do Jerozolimy, Wypędzenie przekupniów ze Świątyni, Umywanie nóg apostołom, Ostatnia Wieczerza, Komunia apostołów, Modlitwa w Ogrójcu, Pojmanie, Sąd arcykapłanów, Sąd Piłata, Biczowanie, Droga na Golgotę, Ukrzyżowanie, Opłakiwanie, Józef a Arymatei przed Piłatem, Złożenie do grobu, Chrystus w otchłani, Chrystus pojawiający się apostołom na pustyni, Niewiasty u grobu, Chrystus ukazujący się dwom Mariom, Przemienienie, Wniebowstąpienie, Sąd Ostateczny, Źródło życia, Znalezienie Krzyża, Śmierć Maryi, Matka Boska ornatka i napis fundacyjny.
  Obok scen Ofiarowania Chrystusa i Wskrzeszenia Łazarza namalowane zostały dwa popiersia proroków.
Obok sceny Wjazdu do Jerozolimy znajdują się popiersia ojców Kościoła: Jana Damasceńskiego, Jana Chryzostoma, Bazyliego, Grzegorza z Nazjanzu
  Na ścianie wschodniej umieszczeni zostali : św. Teodozy z Peczerskiej Ławry, św. Stefan, św. Onufry, św. Antoni Egipcjanin.

  Ołtarz Świętej Trójcy   Jest to tryptyk z ok. 1467. W szafie ołtarzowejukazane są: Święta Trójca oraz figury dwóch aniołów, Chrystus Salwator, św. Anna Samotrzeć oraz święci Dorota, Małgorzata, Katarzyna, Barbara, Zofia z córkami.
  Na awersach skrzydeł ukazane są: chóry aniołów, męczenników, proroków oraz dziewic
  Odpowiednio na rewersach skrzydeł znajdują się: Nawrócenie św. Pawła, Wizja św. Eustachego, Święty Jerzy zabijający smoka, Święty Sekundus przeprawiający się przez Pad z pomocą anioła
  Ołtarz Matki Boskiej Bolesnej
  Autor: Stanisław Durink, nadworny malarz Kazimierza Jagiellończyka
  Szafa ołtarzowa: Matka Boska bolesna i Chrystus Bolesny, powyżej sześć figur aniołów trzymających narzędzia Męki Pańskiej, poniżej sześć aniołków trzymających tarcze z herbami Habsburgów, Polski i Litwy, posążki ośmiu proroków i biskupa z krzyżem.
  Awersy skrzydeł: Ofiarowanie Chrystusa, Chrystus wśród faryzeuszów, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z krzyża
  Rewersy skrzydeł: Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Obrzezanie, Pokłon Trzech Króli

Nagrobek Kazimierza Jagiellończyka wykonany został około 1492 roku z fundacji Elżbiety Rakuszanki, żony króla. Twórcami nagrobka są Wit Stwosz oraz Jorg Huber z Passawy. Autorzy ukazali leżącego króla. Na piersiach wyrzeźbiony został medalion przedstawiający rodzącą kobietę. Postać króla umieszczona została pośród lwów z tarczami, na których widnieją herb Habsburgów i Orzeł Polski oraz Krzyż podwójny Jagiellonów. Na bokach pary płaczków trzymają kartusze herbowe Polski, Litwy, Ziemi Dobrzyńskiej i Ziemi Kujawskiej
  Jednym z najpiękniejszych motywów dekoracyjnych są kapitele kolumn. Wyrzeźbione zostały następujące wizerunki:

1. Stworzenie Świata, Bóg Ojciec i Chrystus z krzyżem, Strącenie szatana
2. Trzej aniołowie
3. Samson z lwem, Dawid i Goliat
4. Sceny z życia Noego
5. Zwiastowanie Joachimowi
6. Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny
7. Boże Narodzenie
8. Sąd Ostateczny

  W 1789 lub 1790^[1] roku umieszczono w kaplicy pomnik biskupa Kajetana Sołtyka. Autorstwo pomnika jest sporne, jest nim Chrystian Piotr Aigner, Dominik Merlini lub Sabastian Sierakowski^[2]. Autor wykonał dzieło dzięki fundacji Michała Sołtyka, dziekana kolegiaty sandomierskiej, wzorował się przy tym na nagrobku kard. Lorenza Imperialego w rzymskim kościele San Agostino^[3]. Pomnik przedstawia trumnę z której próbuje się wydostać czarny orzeł. Na piersiach orła widnieje herb Kajetana Sołtyka. Z jednej strony anioł śmierci próbuje zamknąć wieku trumny, z przeciwnej strony drugi anioł uchyla wieko tejże trumny. Na boku znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca zaprzęgniętą karetę. Jest to scena wywiezienia biskupa Sołtyka na zesłanie do Kaługi.

 [1] , [2] , [3] Buczek Anna, Firlet Elżbieta, Gaczoł Ewa, Strzyżewska Joanna, Wawel na starej fotografii do 1939 roku, wyd. przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2011, s. 191.


  Do strony wykorzystane zostały fotografie zamieszczone w:

• Wawel. Katedra i Zamek Królewski, Wydawnictwo S. A. Krzyżanowski, Kraków 1939.