Pierwsze wzmianki dotyczące Kościoła Mariackiego pochodzą z roku 1222, kiedy to biskup krakowski Iwo Odrowąż sprowadza Ojców Dominikanów do Krakowa. Wówczas też ustala nową siedzibę parafii dla miasta Krakowa nieco dalej od Wzgórza Wawelskiego, chodzi tu oczywiście o kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, popularnie zwany Kościołem Mariackim. Decyzja o wyznaczeniu tegoż kościoła jako parafialnego jest dziś szeroko dyskutowana przez historyków. Być może wówczas nastąpiła lokacja Krakowa przez Leszka Białego, to jednak skrywają mroki dziejów. W 1241 roku w wyniku najazdu tatarskiego zginęły dokumenty świadczące o tym wydarzeniu, za pierwszą lokację uznaje się tą, wydaną przez Bolesława Wstydliwego 5 czerwca 1257 roku.
   W ciągu dwóch następnych stuleci, świątynia była stopniowo rozbudowywana. Rozbudowa trwała długo i dość opornie wskutek kolejnych najazdów Tatarów oraz niepewnej sytuacji politycznej Polski podzielonej na dzielnice. Istotne przekształcenia mają miejsce dopiero za panowania Kazimierza Wielkiego. Na lata 1355-65 Mikołaj Wierzynek wydłuża prezbiterium kościoła. Tworzy przy tym wspaniały zespół rzeźb w przyłuczach okien oraz pod gzymsem, będących do dzisiaj przedmiotem dyskusji dla historyków sztuki (patrz tutaj).
   W 1478 dobudowane zostają kaplice boczne oraz podwyższona zostaje północna wieża, mająca odtąd pełnić funkcję strażnicy na wypadek pożaru bądź ataku wroga.

   Kościół Mariacki otoczony jest szeregiem pomników, epitafiów, pochodzących z różnych okresów historii. Wśród nich znajdują się: Epitafium → Władysława Łuszczkiewicza - malarza, wieloletniego rektora Akademi Sztuk Pięknych, Zygmunta Glogera - krakowskiego aptekarza z końca XIX w.

   Od wschodniej strony przy bocznej, południowej kaplicy św. Jana Nepomucena znajduje się płaskorzeźba Czesława Dźwigaja przedstawiająca świętych polskich. Od zachodu zdobią kościół dwie tablice, jedna poświęcona dwusetnej rocznicy bitwy pod Wiedniem (wyk. Pius Weloński), druga ufundowana na pamiątkę beatyfikacji Anieli Salawy (wyk. Czesław Dźwigaj).

   Do Kościoła Mariackiego można dostać się od strony zachodniej, północnej lub południowej. Wszystkie trzy wrota wykonane zostały w 1929 roku po długiej odnowie świątyni.

  Wnętrze kościoła zachwyca splendorem, bogactwem, strzelistością konstrukcji. Rzeczywiście, Kościół Mariacki jest jedną z wyższych budowli średniowiecznego Krakowa, wysokość sklepienia mierzy 28 metrów. Kościół Mariacki jest również jednym z najdłuższych, mierzy on bowiem 80 metrów.
   Najwybitniejszym dziełem zdobiącym świątynie jest Ołtarz Mariacki. Ołtarz budowany był w latach 1477 - 1489 przez pochodzącego z Norymbergii Wita Stwosza. Rzeźbiarz wykonał dzieło jako pentaptyk, na który składaja się główna szafa ołtarzowa, dwa skrzydła ruchome oraz dwa skrzydła nieruchome...więcej
   Wit Stwosz wykonał dla świątyni jeszcze jedno dzieło - jest nim krucyfiks wykonany na zamówienie mincerza królewskiego Henryka Schlackera. Chrystus Ukrzyżowany ukazany został w wyjątkowo subtelny sposób, z dobrą znajomością anatomii ciała ludzkiego, z zarysowaniem wszystkich cech człowieka konającego. Nietypowo dla wizerunku gotyckiego, Chrystus ma otwarte usta, przez które widać język i zęby. Na klatce piersiowej wyrzeźbiona została kropelka śliny. Nad Ukrzyżowaniem inskrypcja "Hoc opus nostrae salutis" ("Oto dzieło naszego zbawienia").
   Niewątpliwą ozdobą prezbiterium są stalle zdobione płaskorzeźbami na zapleckach. Płaskorzeźby przedstawiają: Drzewo Jessego, Narodziny Maryi, Ofiarowanie Maryi w Świątyni, Zaślubiny Maryi i Józefa, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Obrzezanie, Pokłon Trzech Króli, Ofiarowanie Jezusa Chrystusa w Świątyni, Jezus Chrystus nauczający, Jezus Chrystus zmartwychwstały pojawiający się przed Maryją, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Koronacja Najświętszej Maryi Panny oraz Matka Boska Loretańska. Zaplecki są dziełem Fabiana Moellera i zostały wykonane w pierwszej połowie XVII wieku.
  Tuż przy Ołtarzu Wita Stwosza znajdują się obrazy 'Matki Boskiej Łaskawej' z 1709 roku i restaurowany przez Bronisława Abramowicza oraz 'Ukrzyżowanie Chrystusa' z 2 poł XVIII wieku. Tam też znajduje się płyta epitafijna Jacka Łopackiego - archiprezbitera Kościoła Mariackiego, odpowiedzialnego za barokizację kościoła w XVIII wieku.
  Między prezbiterium a nawą główną znajdują się pomniki rodzin Cellarich i Montelupich. Rodzinę Montelupich reprezentują Sebastian (zm. 1600) i jego żona Urszula, Walerian (zm. 1613) i jego żona Anna. Wśród członków rodziny Cellarich widoczni są Paweł i jego żona Małgorzata (na górze) oraz Andrzej i jego żona Małgorzata.
  Na posadzce przy pomniku rodziny Cellarich znajduje się nagrobek Piotra Lubarta sufragana płockiego. Nagrobek ten odkryty został w 2009 roku podczas renowacji kościoła.

  Na lata 1887 - 91 przypada wielka restauracja Kościoła Mariackiego. Głównym architektem odnowy zostaje Tadeusz Stryjeński, natomiast nad wystrojem wnętrza czuwało wielu znakomitych polskich artystów: Jan Matejko, Zygmunt Langman, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Tadeusz Dmochowski i wielu innych...więcej
  
  Kościół Mariacki jest miejscem, gdzie znajdują się wspaniałe obrazy, rzeźby i pomniki epitafijne. Na belce tęczowej wyrzeźbiony został Jezus Chrystus (warsztat Wita Stwosza). Sama belka z godłami Polski i Litwy, trzymanymi przez anioły jest dziełem XIX-wiecznych autorów. Widnieje na niej łaciński napis: Salvum fac populum tuum, Domine, et benedic haereditati tuae (Zbaw lud swój, błogosław dziedzictwu Twemu) (Księga Psalmów 28, 9). Na filarach oddzielających nawę główną od naw bocznych powieszone są obrazy, malowane w większości przez Jana Chrzciciela Pittoniego. Są to: Męczeństwo św. Sebastiana, Wizja św. Filipa Nereusza, Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny, Pokłon Trzech Króli, Maria Magdalena.
  Drugim z malarzy obecnych w kościele jest Łukasz Orłowski. Namalował on Świętą Agnieszkę

  Kościół Mariacki otoczony jest licznymi kaplicami...więcej

  Poza polichromią i licznymi ołtarzami, w kościele znajduje się kilkanaście malowideł należących do arcydzieł sztuki światowej. Znajdują się w kościele obrazy Giambattisty Pittoniego oraz Łukasza Orłowskiego.
  Kościół Mariacki jest jednym z najchętniej odwiedzanych przez turystów miejscem, fakt ten jednak nie może dziwić, gdyż mury kościoła kryją w sobie rzedkie i niezwykłe piękno.


   Literatura:

• Adamczewski Jan. Mała Encyklopedia Krakowa, Kraków 1996, hasła: 'Kościół Mariacki, bazylika', 'Matejko Jan', 'Mehoffer Józef', 'Stwosz Wit', 'Stwosz Stanisław', Wyspiański Stanisław,

• Bałus Wojciech, Sztuka sakralna Krakowa w wieku XIX, cz.2 Matejko i Wyspiański', Kraków 2007.

• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV Miasto Kraków, cz. 2 Kościoły i Klasztory Śródmieścia, red. Adam Bochnak i Jan Samek

• Lichończak Grażyna, Wit Stwosz. Życie i twórczość. Informator, Kraków

• Okiem prezydenta. Hejnał, Nowy Kurier Krakowski, nr 12 (39), 17-30 sierpnia 2012, s.