KIMONO
W Muzeum Narodowym kolekcja tkanin japońskich reprezentowana jest przez pasy obi, kimona i makaty przełomu XVIII i XIX wieku.
Kimono japońskie, czyli tradycyjny, choć ulegający pewnym modyfikacjom strój codzienny i świąteczny stanowi o odmienności kultury japońskiej aż do 1868 roku, kiedy nawet dwór cesarski ulegnie modzie europejskiej.
Materiał używany do produkcji to historycznie włókna wistarii, konopi, morwy, obecnie -raczej bawełna, wełna, len, jedwab. Sposób zdobienia zależy od przeznaczenia stroju, najelegantsze jedwabne są farbowane i malowane, lub tkane z barwionych nici. Przy czym malowanie na jedwabiu to odrębna szkoła twórców, wypracowane pokoleniami mistrzów techniki, wiedza w znacznym stopniu tajemna.
Kolejność działań w technice tegaki yuzen nie jest przypadkowa, zaczyna się od projektu malarskiego, który specjalnym atramentem nanieść należy na materiał, linie rysunku następnie pokrywa się krochmalem ryżowym, wprowadza kolor i następuje utrwalenie parą. Kolejnym krokiem jest nałożenie warstwy krochmalu, wypełnienie tła i, po ponownym zapieczętowaniu gorącym powietrzem, usunięcie kruchego proszku ryżowego. Ostatnie elementy w drodze o gotowego malowidła to wypełnienie ornamentów złotych i srebrnych oraz haft. Innymi technikami są katazome -wykorzystanie szablonów na jednobarwnym tle, roketsuzome -farbowanie z użyciem wosku, shibori -użycie splotów nici do wytworzenia węzłów i supłów przed zanurzeniem w barwniku.
Zarówno rodzaj materiału, jak i sposób jego ozdabiania wpłynęły na wartość oraz cenę kimona. Epoka Edo (1600-1868) była dla twórców kimon czasem wielkich zamówień, bogacące się mieszczaństwo wydawało olbrzymie sumy na przedmioty zbytku, przepyszne stroje ze względu na ograniczenia w kreacji np. pałaców były ulubionym zakupem. Powtarzające się edykty blokujące zbyt kosztowne ubieranie się warstwy mieszczańskiej tylko utwierdzają nas w przekonaniu, iż nie przejmowano się konsekwencjami zakazów i każdy, kogo było na to stać, zamawiał kimono z lśniącego wysokogatunkowego jedwabiu habutae.
Krój kimona, niezmienny od wieków, niezależny jest od płci. Do skrojenie kobiecego używa się wąskiego pasa o długości ok. 11 metrów (wzrost kobiety plus ok. 20 cm na zakładkę ohashori pod pasem obi), części wykroju są takie same dla wszystkich, mierzy się wyłącznie długość rękawów, rozmiar do figury uzyskuje się dzięki odpowiedniemu ułożeniu i drapowaniu przy zakładaniu. Dla mężczyzn przewidziany jest krój, odpowiadający wzrostowi, brak bowiem zakładki ohashori. Niezmiennie części składowe to: mae migoro -przód, ushiro migoro-tył, kołnierz -tomoeri i eri, pół -shitamar, uwamae, pasów -okumi.
Drapowanie kimona na ciele jest procesem, wymagającym przygotowań. Zakładanie ubrań, tworzenie skorelowanych warstw, odpowiednich dla pory roku zarówno kolorystycznie, jak i materiałowo, stało się w Japonii warstwą kulturową, świadczącą o poziomie wyedukowania i subtelnego poczucia piękna. Kolory wiosenne -wierzba, wiśnia, śliwa, azalia, złota róża, letnie -irys, goździk, żylistek, drzewo sandałowe, wisteria, jesienne -trawa, aster, chryzantema, dzwonek, drzewo haji, klon oraz zimowe- lód, uschnięte pole, beż podkreślane są również przez odpowiednio dopasowane ornamenty, zgodne z kalendarzem. Dla stycznia i lutego niezmiennie modne są motywy sosny, bambusa i kwiatu śliwy, wiosennie nosi się wzór motyli i kwitnących wisterii i wiśni, latem dominują ściegi ptasie oraz irysy i wierzby, nieco później obecne są elementy wody i muszli, wczesna jesień barwi się chryzantemą i klonem, wejście w zimę znamionuje złota żółć liści ginko biloba. Aktualnie w Japonii nie ma tak silnych obostrzeń, jak wieki temu w odniesieniu do prawa na konkretny kolor, na przykład zastrzeżony dla rodziny cesarskiej i urzędników system stopniowania odcieniami w kolejności -fiolet, czerwień, zieleń. Ale materiał i kolor kimona dobierany jest do pory roku, zaś kolorami żałoby są biel, czerń i szarość. Panna młoda nosi dwie warstwy -szkarłat symbolizuje jej narodziny dla męża, biel -pożegnanie z rodzicami, po ślubie kimono kobiety nie będzie już mieć bardzo szerokich rękawów.
Kolejność ubieranie się nie ulega zmianie -na ciało nakłada się skarpetki tabi, bieliznę (białą, widoczną) i zasuwa się połę niezmiennie lewą na prawą (odwrotnie ubiera się zmarłych). Kimono należy dopasować do wzrostu i figury, starannie wygładzając składki, następnie odpowiednio dobiera się i wiąże pas obi. Dla kobiet w zależności od stanu rodzinnego sposobów upięcia jest kilka -bębenek, modraszek lazurek, wróbel, schowek na książkę, mężczyźni wybierają raczej prosty węzeł honmusubi. Japończycy raczej nie używali futer, nawet obuwie wykonywano tradycyjnie z drewna i materiałów lub plecionej słomy.
Pas obi ze względu na funkcję podtrzymywania całości konstrukcji na figurze staje się bohaterem romantycznym i erotycznym, rozwiązanie pasa oznacza zsunięcie odzieży, bliskość, intymność.
Przechowywanie kimon ze względu na ich wartość po dziś wygląda tak samo - złożony po szwach materiał przekłada się warstwami papieru i wkłada do szuflad, nie dopuszczając promieni słonecznych. Interesujące jest, iż do przygotowania komód wykorzystywano drewno paulowni, występującej naturalnie wyłącznie w Azji Wschodniej. Cenne drewno ze względu na swoją odporność na ogień, wilgoć i insekty, jest stosowane przy produkcji instrumentów muzycznych, mebli, nart, snowbordów oraz wielkiej miłości Japończyków -rakietek do ping-ponga.
Barbara Zaborowska "Kimono. Jego dzieje i miejsce w japońskiej kulturze", Wydawnictwo Trio, Warszawa 2004
