W pierwszej połowie XIV wieku stosunki wodne wokół Krakowa były inne niż w obecnych czasach. Najogólniej mówiąc, teren był bardziej podmokły. Sama Wisła rozlewała się na okoliczne tereny, a dzisiejsze rzeki Rudawa czy Białucha meandrowały szeroko zanim znalazły swoje ujście w odmętach Królowej Rzek.
  Wisła, po opłynięciu Wzgórza Wawelskiego, rozwidlała się, tworząc wyspę. Na owej wyspie, w pobliżu siedziby króla, rozwijały się trzy skupiska osadnicze z przynależnymi im kościołami św. Jakuba, św. Wawrzyńca oraz św. Michała (Skałka). Skupisko wokół kościoła św. Jakuba było największe i obejmowało czwartą część rynku Kazimierskiego, Podbrzezie oraz domy poza murami przy Wiśle. We wczesnym średniowieczu istniała tutaj zapewne osada będąca własnością Strzemieńczyków [1]. Sam kościół p.w. św. Jakuba już nie istnieje, oznaczony został on jeszcze na planie z 1785 roku. Drugi kościół - p.w. św. Wawrzyńca stanowił centrum wsi Bawół. Pamięć po tejże wsi pozostała jedynie w nazwie placu usytuowanego we wschodniej części dzielnicy. Istnienie wsi Bawół jest potwierdzone w dokumencie z 1198 roku, do wsi przynależne były także tereny poza granicami późniejszego miasta Kazimierza [2]. Trzeci kościół, p.w. św. Michał Archanioła był centrum trzeciego osadnictwa. Ten kościół uważany jest za najstarszy, Jan Długosz pisze o nim: 'tam Polacy, przed nawróceniem na wiarę chrześcijańską, bałwanom swym ofiary i kadzidła składali' [3].
  Właśnie na tej wyspie Kazimierz Wielki tworzy miasto na tzw. "surowym korzeniu”, któremu nadaje swoje imię - Kazimierz. Czemu tak robi, zamiast skupiać się na rozwoju samej stolicy? Zapewne musiał słuchać opowieści ojca Władysława Łokietka, o buncie niemieckojęzycznej ludności Krakowa [4]. Ludność ta, pod wodzą wójta Alberta dokonała w Krakowie rebelii w roku 1312. Rebelia ta zakończyła się fiaskiem, wtedy jeszcze książę Władysław Łokietek surowo ukarał uczestników buntu, każdy, kto nie potrafił wymówić "koło młyn miele soczewicę", natychmiast zostawał skazany.
  Nowo budowane miasto Kazimierz miało być dla odmiany grodem czysto polskim i zupełnie nie ustępującym w prawach i wyglądzie. Akt lokacji podpisany został w Sandomierzu 27 lutego 1335 roku, miasto zaś zorganizowane miało być na wzór prawa magdeburskiego. Tak więc powstaje podobny do krakowskiego rynek o wymiarach 195x195 metrów. W pólnocno-wschodnim rogu rynku Kazimierz Wielki buduje kościół, któremu nadaje wezwanie Bożego Ciała. Kościół ma nie ustępować wielkością i splendorem Kościołowi Mariackiemu. W centralnej części placu powstaje ratusz (który choć z licznymi zmianami istnieje do dzisiaj), budynek wagi, postrzygalnie i szereg kramów.
   Miasto o powierzchni ok. 45 hektarów [5] zostaje otoczone murami o wysokości 7 metrów i grubości 1,5-1,7 m [6], stale rozwijanymi do XV wieku. – fosy kopać nie trzeba, jest nią rzeka Wisła. Od wewnętrznej strony murów wytyczono ulicę podmurną, zabudowaną w XVII wieku [7]. Do miasta można było wejść przez jedną z czterech bram:
   1) Glinianą, zwaną Krakowską, jako że prowadzącą do Krakowa, znajdowała się w północnej części Kazimierza w okolicach dzisiejszego skrzyżowania ulic Józefa Dietla i Krakowskiej. Za bramą znajdował się Most Królewski.
   2) Wielicką, zwaną także Solną i prowadzącą do Wieliczki. Brama znajdowała się w południowej części miasta. Brama ta prowadziła na Most Wielicki,
   3) Skawińską, zwaną także św. Stanisława, prowadzącą na północny-zachód
   4) Bydlną, prowadzącą na wschód. Nazwa prawdopodobnie związana jest z przepędzaniem bydła na pastwiska znajdujące się za wschodnim murem miasta.
   Od XV wieku do czterech istniejących dobudowano piątą bramę Bocheńską, w kierunku na południe do Bochni i dalej do Koszyc.

  Do dnia dzisiejszego zachowało się kilka fragmentów murów: przy klasztorze na Skałce, ul. Krakowskiej tuż obok mostu J. Piłsudskiego, przy Synagodze Starej, Synagodze Kupa oraz przy kamienicy rodziny Landau...ciąg dalszy


[1] Jan Władysław Rączka, Krakowski Kazimierz, Kraków 1982, s. 3
[2] Tamże, s. 3
[3] Tamże, s. 3
[4] Agnieszka i Robert Sypek, Zamki i obiekty warowne Ziemi Krakowskiej, s. 14
[5] J. W. Rączka, Krakowski Kazimierz, s. 4
[6] A. i R. Sypek, Zamki..., s. 14-15
[7] A. i R. Sypek, Zamki..., s. 15