Muzeum 'Dom Jana Matejki' utworzone zostało w 1895 roku czyli w dwa lata po śmierci artysty. Inicjatorem był Marian Sokołowski, który dla krakowskiego 'Czasu' napisał artykuł informujący o znaczeniu Matejki oraz o muzeach biograficznych istniejących już w Europie południowej i zachodniej. Dzięki pieniądzom pochodzącym ze zbiórek odkupiono z rąk spadkobierców kamienicę rodzinną przy ul. Floriańskiej 41 oraz część prywatnych przedmiotów artysty. W roku 1904 zarząd nad Domem Jana Matejki przejęło Muzeum Narodowe w Krakowie.
  Ekspozycja znajduje się na pierwszym i drugim piętrze kamienicy. W pierwszej sali znajdują się głównie portrety rodziny malarza oraz przyjaciół (ekspozycja zmienna). Do tychże należy:

  • Portret ojca artysty - Franciszka,
  • Portret rodzinny (ojca Franciszka, brata Kazimierza, siostry Marii (Marianny) i swój)
  • Młodzieńczy portret Marii Matejko (1859)
  • Portret dojrzałej Marii Matejko Golichowskiej - w 1867 roku Maria wyszła za mąż za Józefa Golichowskiego
  • Portret Leonarda Serafińskiego - męża Joanny Serafińskiej, z domu Giebułtowskiej, szwagier Teodory
  • Portret Joanny Serafińskiej - siostry Teodory
  • Portret młodzieńczy Izydora Jabłońskiego - przyjaciela "Ze szkolnej ławeczki" Jana Matejki, konserwatora sztuki
  • Portret dojrzałego Izydora Jabłońskiego

  Na klatce schodowej znajduje się kilka gablot. Godne uwagi są:

  • Kopia korony i berła króla Kazimierza Wielkiego (gablota czasowa) - obecność regaliów związana jest z przypadkowym odkryciem kenotafu króla w Katedrze na Wawelu w roku 1869. Wewnątrz znaleziono szczątki króla oraz grobowe regalia. Na podstawie oryginałów wykonano wierne kopie, właśnie prezentowane w Muzeum. Z tym faktem związanych jest także kilka rysunków tematycznie związanych z pochówkiem.

  Pokój stołowy - ozdobą pokoju są meble zamówione przez artystę w Wenecji. Pomieszczenie najwierniej oddaje atmosferę domu rodziny Matejków. Warto tutaj zwrócić uwage na paletę podarowaną mistrzowi przez jego uczniów: Szymona Buchbindera, Emanuela Hernisza, Aleksandra Mroczkowskiego, Władysława Rossowskiego i Franciszka Żmurkę. Na palecie widnieje napis: 'Janowi Matejce wdzięczni uczniowie. Kraków 20.6.1881 R.P.

  Sypialnia - pokój nosi swoją drugą nazwę 'Pod Gwiazdami' z racji motywu pokrywającego sufit pomieszczenia. Pierwotnie pokój był przeznaczony dla Teodory, gdzie ta miała swój buduar. Na kilka dni przed śmiercią Jana Matejki wniesiono tutaj łóżko, gdzie artysta, cierpiący na wrzody żołądka, zmarł 1 listopada 1893 roku.

  Jedna z sal pierwszego piętrza poświęcona jest działalności matejki w Krakowie. Jest to wystawa zmienna jednak zawsze nawiązuje do krakowskich osiągnięć artysty - Kościoła Mariackiego, grobu Kazimierza Wielkiego, ratusza.

  Do dużego pokoju przylega małe pomieszczenie. Tradycja podaje, że w tym pokoiku narodził się Jan Matejko. Na pamiątkę narodzin umieszczono marmurową tablicę a na niej napis: "Saepe providet Deus ut magna claudantur parvus" (Często Bóg sprawia, że wielkość zamyka się w małym kształcie. Pokoik wykorzystywany jest jako pomieszczenie do pokazywania najstarszych, często wręcz gotyckich przedmiotów kolekcjonowanych przez Jana Matejkę.

  Niemal zawsze na wystawie w muzeum prezentowane są portrety Pauliny i Antoniego Giebułtowskich - to rodzice Teodory, teściowie Jana Matejki. Małżeństwo miało czwórkę dzieci: Joannę, Stanisława, Stefana oraz Teodorę (najmłodszą). Rolę utrzymania rodziny przejął na siebie Antoni, który był urzędnikiem państwowym. Była to rodzina o wielkim nastawieniu patriotycznym. Najstarszy z rodzeństwa - Stanisław został księdzem. To on w przyszłości udzieli ślubu swojej siostrze oraz Janowi Matejce. Stefan wziął udział w powstaniu styczniowym (które nie objęło zaboru austriackiego) i został zabity w bitwie pod Miechowem. Joanna wyszła za mąż za Leonarda Serafińskiego, prawnika i zarządcy dóbr rodziny Potockich. Leonard Serafiński niewątpliwie był przyjacielem Jana Matejki. Podpowiedział hrabiemu Maurycemu Potockiemu by ten zakupił 'Kazanie Piotra Skargi'. Niewątpliwie ten zakup pozwolił Matejce godnie utrzymać swoją rodzinę.   Oglądając wystawę warto zwrócić uwagę na pamiątki z Turcji. We wrześniu 1872 państwo Matejkowie zwiedzali stolicę Turcji. Z tej wyprawy pochodzi kilka egzotycznych przedmiotów, dziś umieszczonych w jednej z gablot. Ciekawostką jest, że niecały rok po podróży urodziło się Matejkom ostatnie dziecko - Regina. Plotkarski Kraków łatwo powiązał fakty. Jak żartował Tadeusz Boy Żeleński: "A finał ekskursji całej, nowy bąk za trzy kwartały".

  Patrz także:

  • Sukiennice
  • Hołd Pruski - opis obrazu
  • Kościuszko pod Racławicami - opis obrazu
  • Obraz Parysa Maurizio