Planty powstały z początniem XIX wieku wraz ze zburzeniem murów miejskich. Mury, już wówczas nie spełniające swojej funkcji, będące ponadto miejscem ubocznym i zanieczyszczonym, decyzją Senatu zaczęły być systematycznie rozbierane, fosa zaś, otaczająca obwarowania, zasypana. Długość parku jest oczywiście równa długości niegdysiejszych murów, czyli 4 kilometry. Istotne znaczenie dla powstania parku miał senator Feliks Radwański, który w 1817 r. wnioskował za osuszeniem fos i niwelacją gruntu. Jego projekt musiał czekać trzy lata do wystąpienia senatora Stanisława Wodzickiego, który przeforsował ową niwelację. W pierwszych latach tworzenia parku nadzorcą był Feliks Radwański, po jego śmierci w 1826 r. obowiązki przęjął Florian Straszewski. Straszewski jest upamięniony na Plantach obeliskiem znajdującym się przy wejściu na dworzec kolejowy (rzeźbiarz Edward Stehlik, 1874).
  Dzisiejsze Planty są ulubionym miejscem odpoczynku dla turystów i mieszkańców Krakowa. Są one podzielone na ogrody, nazwane od najbardziej charakterystycznych przylegających punktów.
  Park zdobi kilka wyjątkowych pomników. Licząc od Wawelu w kierunku ulicy Świętej Gertrudy są to:

  • Pomnik Michała Bałuckiego powstał w 1911 roku, autorem dzieła jest Tadeusz Błotnicki.

  • Pomnik Floriana Straszewskiego - obelisk wykonany przez Edwarda Stehlika w 1874 roku. Pomnik upamiętnia członka Senatu Krakowa a zarazem społecznika, który zorganizował loterię z której dochód przeznaczany był na sfinansowanie robót związanych z utworzeniem parku. Na pomniku widnieje napis:
'Floryjan Straszewski. Główny uczestnik w założeniu Plantacyj'. 'Ku wdzięcznej pamięci zasług naokoło założenia i utrzymania tych przechadzek wzniesiono ten pomnik w r. 1874 za uchwałą Rady Miasta Krakowa ze składek obywatelskich i zasiłku miejskiego'.

  • Pomnik Jana Matejki - jest to ostatnio wykonane dzieło na Plantach. Został wykonany z końcem 2013 roku i jest autorstwa Jana Tutaja.

  • Pomnik Bohdana Zalewskiego powstał w 1886 roku wg projektu Piusa Welońskiego.

  • Pomnik Jadwigii i Jagiełły z 1886 roku wg projektu Karola Knausa a wykonany przez Oskara Sosnowskiego.

  • Pomnik Artura Grottgera - jest to dzieło z 1903 roku i jest dziełem Wacława Szymanowskiego. Usytuowanie pomnika przed Pałacem Sztuki jest podyktowane sfinansowaniem budowy Pałacu poprzez sprzedarz części dzieł zmarłego artysty.

  • Pomnik Mikołaja Kopernika zaprojektowany przez Cypriana Godebskiego w 1900 roku i stojący pierwotnie na dziedzińcu Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1954 roku pomnik przeniesiono na obecne miejsce czyli przez Collegium Witkowskiego.

  • Fortepian Chopina - pomnik-fontanna zaprojektowany po II wojnie światowej przez Marię Jaremiankę. Wykonanie dzieła nastąpiło dopiero w 2008 roku. Model fontanny znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego przy Al. 3 Maja

  • Pomnik Grażyny i Litawora powstały w 1884 roku i jest dziełem Alfreda Dauna

  • Pomnik Tadeusza Boya Żeleńskiego autorstwa Edwarda Krzaka, odsłonięty w 1985 roku.

  • Sowa - powstała w 1961 roku i jest autorstwa Bronisława Chromego. W zamyśle autora obok dużej figury miała stanąć mała sówka - ta niestety została skradziona.

  Wędrując przez Planty warto przyjrzeć się wielu ciekawym budynkom znajdującym się na zewnętrznej linii parku. Są to:

  • Narodowy Bank Polski - budynek zaprojektowany przez Teodora Hoffmanna. Zdobią go rzeźby wg projektu Karola Hukana.

  • Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki - budynek zaprojektowany został przez arch. Macieja Moraczewskiego i wzniesiony z końcem lat 70-tych XIX wieku. Fasada budowli zwrócona jest do Placu Jana Matejki.

  • Budynek LOT - budynek wzniesiono w 1933 roku dla Towarzystwa Ubezpieczeniowego 'Feniks'. Twórcami konstrukcji są architekci Jerzy Struszkiewicz i Maksymilian Burstin.

  • Dom pod Globusem - jest to jedno z najlepszych wykonań architektów Tadeusza Stryjeńskiego i Zbigniewa Mączyńskiego. Jedna z sal została ozdobiona według projektu Józefa Mehoffera i jest jednym z najpiękniejszych wykonań tego młodopolskiego wykonawcy.

  • Teatr Bagatela im Tadeusza 'Boya' Żeleńskiego - trzeci najstarszy teatr w Krakowie. Wnętrze zaprojektował Henryk Uziębło.

  • Filharmonia Krakowska im. Karola Szymanowskiego

  • Poczta Polska

  • Państwowa Straż Pożarna - budynek zaprojektowany został przez miejskiego architekta Macieja Moraczewskiego