Pierwsze wzmianki na temat Kościoła Świętej Anny pochodzą z roku 1363. Na dzień 25 września toegoż roku datowany jest dokument Kazimierza Wielkiego, w którym król zwraca się z prośbą do papieża Urbana V o udzielenie odpustu zupełnego wiernym nawiedzającym kościół. Ówczesna świątynia położona była w centrum dzielnicy żydowskiej, obok synagogi, mykwy oraz położonego tuż za murem kirkutu.
  Obecność rzymsko-katolickiej świątyni w sercu żydowskiego kwartału była częstym punktem zapalnym, wielokrotnie dochodziło do konfliktów na tle narodowym i religijnym. W 1407 roku, podczas rozruchów antyżydowskich kościół został zniszczony, lecz wkrótce został odbudowany sumptem króla Władysława Jagiełły, który przejął opiekę nad świątynią. Wtedy też, w roku 1418, został kościół przekazany w ręce szybko rozwijającej się Akademii Krakowskiej. W roku 1473 pochowano w kościele św.Anny rektora uczelni Jana z Kęt. Ponowne zniszczenie świątyni w 1497 było przyczyną kolejnych zamieszek, po których król Jan Olbracht zdecydował się przenieść Żydów z Krakowa i osiedlić we wschodniej części miasta Kazimierza (dziś dzielnica Krakowa znana lepiej jako Dzielnica Żydowska). Od tej chwili historia Żydów potoczyła się własnym torem, Kościół Św. Anny zaś, wraz z przylegającym do niego terenem, stał się kwartałem uniwersyteckim miasta.
  Szybki rozwój Uczelni, a także obecność konkurencyjnych wobec Uniwersytetu Jezuitów, skłoniła profesorów Akademii do przebudowy kościoła. Nowa świątynia miała przyćmić należący do Jezuitów kościół śś. Piotra i Pawła, olśnić zaś wchodzącego do Kolegiaty swoim blaskiem i przepychem.
  Z końcem XVII wieku profesorowie zwrócili się do panującego Jana III Sobieskiego, o pomoc finansową i już w 1689 roku położono kamień węgielny. Projektantem wybrano znanego holenderskiego architekta Tylmana z Gameren, który wzorował swą budowlę na barokowym kościele San Andrea della Valle w Rzymie, nadzór budowlany prowadził zaś ks. Sebastian Piskorski. Architekturą wnętrza zajęli się z kolei Baltazar Fontana, Karol Dankwart  z Nysy oraz Carlo i Innocenti Monti. Budowa kościoła trwała ponad siedem lat. W roku 1695 gotowa była bryła lecz bez kopuły, konsekracji dokonał dopiero biskup krakowski i, sufragan i administrator diecezji Kazimierz Łubieński 21 października 1703 roku.
  Z zewnątrz kościół przystosowany jest do oglądania ze skrótu perspektywicznego. Na fasadzie znajdują się rzeźby przedstawiające świętych: Bernarda, Jana Kanteg o, Kazimierza i Floriana. Na portalu znajduje się napis po łacinie, w polskim tłumaczeniu wg Piotra Hiacynta Pruszcza:

'Anno! Matko Matki Boskiej, ten kościół wspaniały Bogu w Trójcy Najświętszej, za nas oddaj cały, w którym Ty Panią, Jan Kanty kościelnym, Cała tu świętość razem związkiem nierozdzielnym'

  Kościół prezentuje niezwykle bogatą ornamentykę wnętrza, na którą składają się obrazy, stiuki oraz współgrająca stylowo polichromia. Kamieniarkę tworzą marmury białe i różowe z Regulic, marmury czerwone z Chęcin, czarne - z Dębnika obok Czernej oraz urobek kamieniołomów w Myślenicach i Pińczowie. Na program ideowy składają się ołtarz główny z wizerunkiem Świętej Anny Samotrzeć autorstwa Jerzego Eleutera Siemiginowskiego, figury dwóch partonów Polski - św. Wojciecha i św. Stanisława ze Szczepanowa, oraz malowidła naścienne. Malowidła w sklepieniu prezbiterium wyobrażają Zwiastowanie, Niepokalane Poczęcie oraz Narodzenie Chrystusa. W sklepieniu nawy głównej znajdują się Baranek Apokaliptyczny, 24 Starców apokaliptycznych, księgę z siedmioma pieczęciami oraz Objawienie św. Jana na Górze Patmos.
  Wyobrażenie scen apokaliptycznych w sklepieniu nawy głównej nie jest przypadkowe. Kościół miał wyobrażać Jerozolimę apokaliptyczną, która według Pisma zbudowana została na dwunastu warstwach fundamentów stowrzonych z kamieni szlachetnych. Podążając tym śladem zespół artystów wykonał na kolumnach postaci dwunastu apostołów, podpisanych jednakże nazwami kamieni szlachetnych. W świętoańskim zespole kolumnady należy rozpoznać więc Piotra-jaspis, Andrzeja lub Pawła-szafir, Jakuba Starszego-chalcedon, Jana-szmaragd, Filipa-sardoniks, Bartłomieja- sardiusz (krwawnik), Mateusza-chryzolit, Tomasza-beryl, Jakuba Młodszego-topaz, Tadeusza-chryzopaz, Szymona-hiacynt i Macieja-ametyst.
  Bęben kopuły kościoła pomalowany został personifikacjami ukazującymi cztery sobory: nicejski, konstantynopolski, efeski i chalcedoński. Na pendentywach kopuły ukazano zaś personifikacje czterech cnót kardynalnych: Roztropność, Sprawiedliwość, Męstwo i Wstrzemięźliwość
  W prawym ramieniu transeptu znajduje się ołtarz świętego Jana Kantego. Jego trumna podtrzymywana jest przez personifikacje czterech wydziałów: astronomii, prawa, teologii i medycyny. Ołtarz zaś otaczają znajdujący się na wysokich kolumnach imiennicy Jana Kantego: św. Jan Chrzciciel, św. Jan Ewangelista, św. Jan Chryzostom i św. Jan Damasceński. Kolumny wykonane zostały z wapienia sprowadzonego ze Wzgórza bł. Salomei niedaleko Ojcowa. Fakt ten upamiętnia napis:

  Virgineum marmor tribuit Salomea Joanni;
  Immaculati ambo; candor utrumque decet.

  W tłumaczeniu ks Putanowicza:

  Salomea przygotowała dziewiczy marmur dla Jana;
  Oboje nieskalani, dla obojga też przystoi ta czysta ozdoba.

  Z ołtarzem koresponduje polichromia kaplicy ukazująca scenę ofiarowania płaszcza żebrakowi przez św. Jana Kantego (ściana pd.-zach.) oraz ofiarowania płaszcza św. Janowi Kantemu przez Maryję (ściana pn.-zach.). Na sklepieniu namalowana została scena cudu św. Jana Kantego z rozbitym dzbankiem. Ponadto polichromia przedstawia dwa anioły trzymające inskrypcje: Comturbare cave oraz Diffamare cave. Jest to aluzja do życiorysu św. Jana Kantego spisanego przez Macieja Miechowitę. Miechowita podaje, że na ścianie mieszkania Jana z Kęt napisane zostało:

  Conturbare cave. Non est placare suave.
  Diffamare cave. Non revocare grave.

  W tłumaczeniu:

  Strzeż się cudzej czernić sławy, bo ciężka rzecz do naprawy.
  Strzeż się wchodzić z bliźnim w zwady, przykre jednania przykłady.


  W rogach transeptu Jan III Sobieski umieścił dwa buńczuki tureckie pochodzące z bitwy pod Wiedniem. Przy ścianie znajduje się epitafium sługi bożego Jerzego Ciesielskiego, przyjaciela Karola Wojtyły, z którym wspólnie wędrował po górach i jeździł na spływy kajakowe, a gdy Ciesielski się żenił, udzielił mu ślubu, właśnie w kościele św. Anny. Jerzy Ciesielski zmarł śmiercią tragiczną, ratując dzieci topiące się w rzece Nilu w Chartumie. Obok znajduje się świeca ofiarowana przez Jana Pawła II. Na świecy widnieje napis: 'Ojciec Święty Jan Paweł II w dniu 5 X 1994 ofiarował tę świecę do kaplicy Grobu św. Jana z Kęt w Akademickiej Kolegiacie Św. Anny w Krakowie'.
  W lewym ramieniu transeptu pochowany został sługa boży Jan Pietraszko. Obok znajduje się pomnik Mikołaja Kopernika ufundowany przez Sebastiana Piskorskiego, wykonany zaś przez Jana Nepomucena Galli. Na ścianie wisi szereg epitafiów, wśród których wyróżnia się dedykowane Juliuszowi Słowackiemu ufundowane przez jego matkę Salomeę Becu.

  Kościół Świętej Anny zdobi sześć bocznych kaplic...ciąg dalszy tutaj


  Literatura:

 • Adamczewski Jan. Mała encyklopedia Krakowa, Kraków 1996

 • Estreicher Karol, Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dzieje. Obyczaje. Zbiory. Warszawa 1971, rodz. Kościół św. Anny, s. 96-97

 • ks. Gasidło Kładysław, Wokół konfesji świętego Jana z Kęt w Kolegiacie Świętej Anny w Krakowie, Kraków 2003

 • Jan Kracik. Wspaniałe Bogu wystawione dzieło. Jak w Krakowie kościół św. Anny budowano, Kraków 2003

 • Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV Miasto Kraków, cz. 2 Kościoły i Klasztory Śródmieścia, red. Adam Bochnak i Jan Samek