Akademia Krakowska erygowana w 1364 roku dzięki staraniom króla Kazimierza Wielkiego za zgodą papieża Urbana V wzorowana była na uczelniach włoskich (padewskiej, bolońskiej). Akademia w myśl założeń królewskich miała stać się platformą edukacyjną dla przyszłych urzędników tworzącego się scentralizowanego rozległego państwa pod władaniem Piastów. Nie dziwi więc fakt rozplanowania fakultetów w tej jedynej w owym czasie na ziemiach polskich szkole wyższej:

 • osiem katedr prawa (w tym pięć prawa rzymskiego)
 • dwie katedry medycyny
 • jedna katedra sztuk wyzwolonych.

  Faworyzowanie studiów prawniczych spełniać miało również funkcję integracyjną - krakowska Alma Mater stanie się przecież macierzystym uniwersytetem dla świadomych prawodawstwa europejskiego obywateli, a na ich przywiązaniu do ziemi i władcy fundator akademii - król Kazimierz - zbuduje średniowieczny system państwa ze stolicą w Krakowie.

  Początki funkcjonowania Akademii Krakowskiej to czas formowania się myśli, kultury, języka literackiego (także polskiego), związki z uczelnią pojawiają sie w życiorysach następujących postaci przełomu XIV i XV wieku:

  Stanisław ze Skalbmierza (ok. 1365- 1431) dwukrotny rektor Akademii Krakowskiej, autor kazania De bellis iustis (O wojnach sprawiedliwych), rzecznik królewski w procesie przeciw Krzyżakom

  Mateusz z Krakowa (ok. 1330- 1410) profesor teologii na uniwersytecie w Pradze, biskup Wormacji, w 1396 roku rektor Uniwersytetu w Heidelbergu

  Jakub z Paradyża (ok. 1380-1464) cysters, filozof, teolog, zwolennik koncyliaryzmu i odnowienia kościoła zwłaszcza w warstwie zakonnej

  Paweł Włodkowic (ok. 1370-1435) kapłan katolicki, rektor Akademii Krakowskiej, prawnik, absolwent uniwersytetów w Pradze i Padwie

  Mikołaj Kopernik (1473 -1543) – astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich, kanonik warmiński, następni scholastyk wrocławski, a od 1510 kanclerz kapituły warmińskiej.

  Czas po śmierci wielkiego fundatora Kazimierza Wielkiego to dla Akademii Krakowskiej przejściowy kryzys, z którego uczelnia wyjdzie już za króla Władysława Jagiełły. Rok 1400 stanie się początkiem nowego etapu w historii uniwersytetu, erygowano wówczas wydział teologiczny (za zgodą papieża Bonifacego IX).

  Rozkład fakultetów po reformie na wzór uniwersytetu w Pradze i Paryżu przedstawiał się następująco:

 • jedenaście katedr teologicznych
 • osiem katedr prawniczych
 • ponad dwadzieścia katedr sztuk wyzwolonych
 • jedna katedra medycyny

  Zmianie uległa również struktura władz uczelnianych, niegdyś jednostka uniwersytecka obdarzona była przez króla znaczną autonomią, znowelizowana uczelnia podlega od 1400 roku biskupowi krakowskiemu na stanowisku kanclerza.
  Przekonania kadry profesorskiej kształtowały się w oparciu o wspomnianą strukturę władzy, znane są pisma, podkreślające supremację soboru nad papieżem (także w latach późniejszych np. pisma rektora św. Jana z Kęt). Nie ulega wątpliwości, iż Akademia Krakowska była głównym ośrodkiem kształtowania poglądów na naukę, filozofię, religię, to tutaj zorganizowano dysputę husytami w 1431r.
  Fundacja królewska z 1400 roku zaowocowała przeznaczeniem dla Akademii dawnego domu Szymona Pęcherza na ul. Żydowskiej -Collegium Maius. Rozbudowa tego budynku trwała aż po wiek XVI i w tej formie dotrwa on do naszych czasów. Zwiedzając zbudowania Collegii Maioris trudno oprzeć się wrażeniu, iż obserwujemy swojego rodzaju konwent klasztorny. Podobny klasztorowi jest zarówno układ przestrzenny - dziedziniec jak wirydarz (przy czym krużganki otwarte na wzór włoskich), sala posiedzeń odpowiada klasztornemu kapitularzowi, Stuba Communis - refektarzowi. Podobny panował też obyczaj, profesura mieszkała w oddzielnych mieszkaniach, jak w eremach, kobiet nie było wcale (zakaz uczenia się dla dziewcząt, celibat dla magistrów teologii). Na parterze znajdowały się nieduże lektoria oraz mieszkania służby. Nieodzowne okazało się również przygotowanie pomieszczeń dla biblioteki, której budowę inicjuje w 1515 profesor Tomasz Obiedziński. Skarby biblioteczne - efekt wielowiekowej tradycji zapisów w profesorskich testamentach przyczyniły się do późniejszego przekształcenia kolegium na sale Biblioteki Jagiellońskiej.


  Literatura:

 • Janusz Kłębowski: Polska sztuka gotycka, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1976

 • Adam Bochnak, "Kraków gotycki" w "Kraków jego dzieje i sztuka" pod red Jana Dąbrowskiego, Wyd. Arkady, Warszawa 1965