Istnienie dwóch kościołów obok siebie przy opactwach cystersów nie jest przypadkiem. Pierwszy kościół, niemal zawsze murowany, jest zespolony z klasztorem i dostępny tylko zakonnikom, mającym tutaj oddawać się kontemplacji. Drugi kościół, zwykle uboższy, często drewniany, miał służyć zwykłym ludziom. Zatem przy klasztoach cystersów istniały parafie, zakonnicy służyli okolicznym mieszkańcom w kościołach parafialnych, zwykły zaś śmiertelnik nie miał dostępu do klasztoru.
  Kościół p.w. Narodzenia Pańskiego i św. Bartłomieja jest typowym przykładem przyzakonnego kościoła dla wiernych. Pierwszy kościół stojący na tym miejscu istniał zapewne od początku fundacji klasztoru przez Iwona Odrowąża, jak wyglądał, tego nigdy się nie dowiemy, jakkolwiek można być niemal pewnym, że był budowlą drewnianą. Dzisiejszy kościół pochodzi z roku 1466 i wykonany przez cieślę Macieja Mączkę na polecenie opata Piotra Hirszberga. O pochodzeniu świadczy wyryty napis na południowym portalu świątyni. Jako budowla drewniana kościół jest dość dużych rozmiarów 11 metrów długości i 11,5 metrów szerokości. Wyjątkową cecha jest posiadanie trzech naw, co jest absolutnym wyjątkiem wśród drewnianych kościołów średniowiecznych w Polsce.
  Dużo później, w 1740 roku dobudowano transept a w 1776 pomalowano. Najciekawsze z malowideł znajduje się na suficie nawy głównej i przedstawia św. Bernarda z Clairvaux klęczącego przed Matką Boską i trzymającego narzędzia męki Pańskiej. Na bocznych ścianach znajdują się portrety ludzi związanych z opactwem.
  W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Bartłomieja namalowany w latach 20-tych XX wieku przez Józefa Kaczmarczyka.
  Kościół otoczony jest cmentarzem, do 1836 grzebano tutaj zmarłych wsi Mogiła. We wspomnianym roku, w odległości ok. 500 metrów założony został nowy cmentarz, czynny do dzisiaj. Dziś cmentarz otoczony jest blokami Nowej Huty.



  Literatura:

  Izabela i Tomasz Kaczyńscy "Cystersi w Polsce", Sport i Turystyka Muza SA, Warszawa 2010

  Iwo Kołodziejczyk, Mogiła, opactwo cystersów, Kraków 1992