Ojczyzną drukowanego znaczka pocztowego, który urodził się 6 maja 1840 roku, jest Wielka Brytania. Nie jest to jednoznaczne oczywiście z narodzinami poczty, którą z szybkobieżnymi posłańcami wymyślił i używał już świat antyczny, a w Krakowie z powodzeniem realizowali królewscy pocztalionowie Prosper Provano i Sebastian Montelupi już w XVI wieku. Ani z określeniem opłaty za przesyłkę, gdyż odpowiednim aktem już w 1583 roku król Polski Stefan Batory ustanawiał: "Opłatę od listów prywatnych na pocztę oddawanych, na 4 grosze polskie ustanawiamy, bez względu na odległość miejsca, gdzie listy iść mogą". Francuski sposób na uiszczenie opłaty za przesyłkę wymyślony na polecenie Ludwika XIV w XVII wieku to ręcznie wypisywana opaska z pieczęcią herbową twórcy "Małej Poczty" Jeana de Villayera.

  Pierwszy znaczek na świecie w założeniu miał zlikwidować oszustwa, gdyż sprytni odbiorcy odczytywali specjalne symbole na kopertach, zanim opłacili odbiór od pocztaliona i odmawiali przyjęcia przesyłki, otrzymując jednak oczekiwaną informację. Aby uniknąć fałszerstw miał znaczek być niewielkim skrawkiem papieru z precyzyjnym rysunkiem równie trudnym do podrobienia, jak banknoty. Rozmiar znaczka w założeniu miał być wystarczający, by umieścić na nim stemple pocztowe.

  Wyemitowano więc pierwszy znaczek brytyjski z wizerunkiem królowej Wiktorii (tzw. "Penny Black"). Wydruk był wspólnym osiągnięciem: graficznie projekt opracował Henry Corbould, technicznie rytownicy - Charles i Frederick Heath, produkcji podjęła się firma Perkins, Bacon i Petch. Początkowo znaczki nie były perforowane, co utrudniało pracę urzędnikom pocztowym, zmuszając ich do wycinania każdego egzemplarza małymi nożyczkami.

  Znakowano i stemplowano również koperty, drukując informację o ich krajowym lub zagranicznym przeznaczeniu, stąd na przykład stemple chińskie o treści: "Za trzy sapeki list ten może przebyć wszystkie prowincje Chin i tylko morze go zatrzyma", "Skoro zapłacono dziesięć sapeków, list ten może przebyć wszystkie morza i wysokie góry".



  Używanie znaczków początkowo wywoływało skrajne emocje, zwłaszcza lizanie kleju (z wizerunkiem królowej na awersie) nie przypadało do gustu. Obawiano się chorób, szczególnie cholery, musiano więc oficjalnie ogłaszać do druku skład kleju. Karol Dickens z całej tej afery uczynił temat swego humorystycznego artykułu "Wielki sekret brytyjskiego kleju".

  Znaczki szybko stały się obiektem zainteresowania zbieraczy, już w kilkanaście lat po wypuszczeniu pierwszego drukowanego egzemplarza powstało we Francji towarzystwo filatelistyczne (filo=miłość, ateleia=zwolnienie od opłat). Na ziemiach polskich w nieistniejącym wówczas państwie taki krąg ludzi zebrał się w Krakowie 6 stycznia 1893 roku. Pierwszy Klub Filatelistów utworzono dzięki staraniom kolekcjonerów: Maksymiliana Mikołaja Urbańskiego, Władysława Harajewicza, Stanisława Skąpskiego, Władysława Hałatkiewicza, Władysława Ślatowskiego Witolda Kuratowskiego i Wiktora Płaczka. O czym marzyli filateliści? O najstarszym znaczku z terenów polskim wydanym do tego czasu - druczku z 1 stycznia 1860 roku z terenu Królestwa Polskiego.


  Już w rok po powstaniu Pierwszy Klub Filatelistów przystąpił do wydawania własnego czasopisma "Polski Filatelista" z możliwością prenumeraty na terenie Austro-Węgier, Niemiec, Francji, Belgii, Szwajcarii, Włoch, Rosji. Nie tylko spotkaniami w klubie i wydawaniem gazety trudnili się członkowie Klubu, a potem po zjednoczeniu ze Związkiem Polskich Zbieraczy Znaczków Pocztowych w Kółko Filatelistów Polskich zajmowali się kolekcjonerzy. Uwieńczeniem ich działalności propagandowej na pożytek krzewienia polskiej kultury stała się Pierwsza Okrężna Kolekcjonerska Wystawa Polskiego Związku "Unja" ze znaczkiem z wizerunkiem górala i polskim orłem z napisem Rzeszów 1911-1912. Pierwszy Kongres Polskich Filatelistów odbył się w Krakowie w niezwykłym czasie, gdyż w lipcu 1910 roku w momencie odsłaniania Pomnika Grunwaldzkiego.

  Po zakończeniu działań wojennych na terenie Polski nie funkcjonowała początkowo jednolita struktura przesyłek pocztowych, korespondencję oklejano znaczkami rosyjskimi, austriackimi z nadstemplowaną legendą Poczta Polska. Wypuszczenie pierwszych znaczków dla terenu całej Polski rozpoczęło się 28 października 1920. Emitowano znaczki obiegowe i i okolicznościowe: z okazji uchwalenia Konstytucji kwietniowej, 150-lecia utworzenia Komisji Edukacji Narodowej i 450-lecia urodzin Mikołaja Kopernika. Znaczki po drugiej wojnie światowej obejmowały tematycznie rocznice śmierci i urodzin wybitnych postaci Józefa Ignacego Kraszewskiego, Marii Konopnickiej, Hugona Kołłątaja, Leonarda da Vinci, Mikołaja Gogola. Od wprowadzenia zasady realnego socjalizmu w 1952 roku w PRL dominować zaczęła inna estetyka, zaakceptowano wiele projektów z grafikami floralnymi, świata fauny, malarstwa, etnografi, sportu, astronautyki, kultury i sztuki, promowano motywy ludowe, postacie wybitnych Polaków, propagowano turystykę, pamiętano o rocznicach urodzin Włodzimierza Lenina, a od 1979 również udokumentowano w filatelistyce wizyty papieża Jana Pawła II w Polsce.

  Wiek XX stał się dla Krakowa czasem szczególnego wspominania w seriach znaczków krajowych, na szpalty drukarń trafiły następujące widoki miasta: Wawel Zamek i Katedra, Fasada kościoła św. Trójcy, Stary Teatr, Kościół Mariacki, Collegium Iuridicum, Lajkonik, Barbakan, Pomnik Grunwaldzki, Collegium Maius, Sukiennice, Wieża Ratuszowa, Brama Floriańska, Kamienica Dziekańska, Ratusz Kazimierza, Kombinat Nowa Huta, Żaczek z fontanny na Placu Mariackim.


  Literatura: Otton Gros, Kazimierz Gryżewski "Podróże w świecie znaczków", Wydawnictwo Glob, Szczecin 1986.