Muzeum Wawel Zaginiony, jako oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu utworzono po przeprowadzeniu wykopalisk archeologicznych wokół Rotundy Najświętszej Marii Panny. Dzięki pracom wykopaliskowym prowadzonym w latach 90-tych XX w. odsłonięto mury świątyni oraz udostępniono obiekt zwiedzającym.
  Rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu to najlepiej w Polsce zachowana świątynia preromańska pochodząca przypuszczalnie z XI wieku. Zbudowana została w postaci tetrakonchozu (kształt czterolistnej koniczyny) o wymiarach 4,80 średnicy i 6 metrach wysokości absydy, w najwyższym punkcie sklepienia mogłą mieć ok. 10 metrów. Budulcem są płasko łupane płytki wapienne połączone czystą, wapienną zaprawą.
  Za czasów króla Kazimierza Wielkiego rotunda została odnowiona, wówczas też świątynia otrzymała wezwanie śś. Feliksa i Adaukta. Nowi patroni są wg hagiografii braćmi, męczennikami chrześcijańskimi z przełomu III i IV wieku n.e. za panowania cesarza Dioklecjana.
  Duże zniszczenia kościoła nastąpiło w pierwszej połowie XVI wieku podczas renesansowej przebudowy zamku. Kolejne zniszczenia nastąpiły w 1806 roku, gdy Austriacy zniszczyli fragment gotyckiego skrzydła pod budowę szpitala wojskowego. Po tym okresie istnienie rotundy zostało zapomniane. Ponownego odkrycia dokonał Adolf Szyszko Bochusz w 1917 roku.
  Budowla krakowska wykazuje analogie z rotundą św. Wita w Pradze. Wskazuje to na powiązania Krakowa z południowym sąsiadem. Krakowska Rotunda wpisuje się dobrze do innych budowli z tego lub nieco późniejszego okresu. Znane są świątynie na planie koła bądź tetrakonchozu w Ostrowie Lednickim, Gieczu, Przemyślu oraz Cieszynie.

  Literatura:

 • Tadeusz Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1993, s. 14

 • Mieczysław Tobiasz, Pierwsze wieki Krakowa, rozdz. III 'Zespół osad pośród wzgórz obronnych, s. 41-43