Urodzony w nocy z 6 na 7 maja 1763 roku w pałacu Kinskych przy Herrengasse w Wiedniu syn Andrzeja i Teresy z Kinskych otrzymał imiona Józef Antoni. Jego starsza siostra Maria Teresa Antonina Józefina Poniatowska otrzymała imię na cześć swej matki chrzestnej cesarzowej Marii Teresy.

  Powiązania rodzinne Poniatowskich z Familią Czartoryskich - z tej rodziny pochodziła Konstancja - matka Andrzeja Poniatowskiego - oraz herb Ciołek wyznaczały tradycyjne wartości. Senior rodu Stanisław twardą ręką wychowywał synów (Stanisława - ostatniego króla Polski, Michała Jerzego - ostatniego prymasa przed upadkiem Rzeczypospolitej, Andrzeja i Aleksandra - wojskowych w armii austriackiej, Kazimierza - podkomorzego koronnego, Franciszka - kanonika krakowskiego) i córki (Izabellę "Panią Krakowską" wydaną za Jana Klemensa Branickiego i Ludwikę "Panią Podolską" wydaną za Jana Jakuba Zamoyskiego). Józef Poniatowski w wieku 10 lat traci ojca, Andrzej Poniatowski - książę i kawaler Orderu Marii Teresy pochowany został w katedrze św. Stefana w Wiedniu. Chłopcem, jego edukacją i przyszłym losem zainteresował się stryj - król Polski Stanisław August Poniatowski. Józef kształcony był wszechstronnie - jazda konna, fechtunek, przysposobienie wojskowe, znajomość języków, kaligrafii, literatury, historii, ale także manier, tańców.

  W 1780 roku Józef wstąpił do armii austrackiej jako podporucznik pułku karabinierów. Służba w armii cesarskiej upływała pod znakiem awansów (na kapitana w 1781r., podpułkownika nieco póżniej), pojedynków, zakładów (przepłynięcie w pełnym rynsztunku i na koniu przez Łabę). Dzięki staraniom stryja nie porzuca myśli o Polsce, stąd wizyta Józefa Poniatowskiego w Krakowie i jego wpis do księgi pamiątkowej w Uniwersytecie Jagiellońskim 19.02.1784r. Dwa lata później zostaje kawalerem Orderu Świętego Stanisława. W 1788 walczy w wojnie austriacko-tureckiej jako pułkownik JCM. W bitwie pod Šabacem Poniatowski zostaje ranny, udaje się mu jednak uratować życie księciu Karolowi Filipowi Schwarzenbergowi, który zwycięży wojska Napoleona w bitwie pod Lipskiem. Następny rok to czas wielkich zmian - Józef Poniatowski porzuca na prośbę stryja karierę wojskową w szeregach armii austriackiej i jako generał-major wstąpi do służby czynnej w wojsku polskim. Jako wielki entuzjasta Konstytucji Majowej pilnować będzie ze swymi żołnierzami porządku w Warszawie, nie dopuszczając do akcji zbrojnej opozycji. Głównym zadaniem i troską Józefa stanie się wkrótce utrzymanie wojska na wschodnich rubieżach podczas wojny z Rosją (1792). Za zasługi na polu walki otrzyma Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari. Na wieść o przyłączeniu się Stanisława Augusta do targowiczan Józef podaje się do dymisji, wyjeżdża do Wiednia, gdzie spisze swe wspomnienia z kampanii "Mes souvenirs sur la campagne 1792", a następnie do Holandii i Belgii. W 1794 stawia się na wezwanie króla w obozie Kościuszki pod Jędrzejowem. Prosił o przydział w okolicach Warszawy i tam z poświęceniem walczyć będzie podczas pruskiego oblężenia stolicy. Po klęsce powstania i konfiskacie majątku Józef wyjeżdża do Wiednia, dokąd dociera propozycja cara Pawła I - książę może otrzymać zatrudnienie w armii rosyjskiej, zwleka jednak z odpowiedzią. Do Petersburga uda się dopiero na pogrzeb stryja, uregulowanie spraw spadkowych zajmie mu kilka miesięcy. W Polsce przebywa w swych rezydencjach – warszawskim Pałacu Pod Blachą i podwarszawskiej Jabłonnie, gdzie prowadzi życie dostatnie, jego awantury miłosne znane są całej Warszawie. Okupowana przez Prusaków Warszawa stanęła przed nową decyzją w 1806, kiedy zbliżą się wojska Napoleona. Książę Józef Poniatowski przyjmuje odpowiedzialność za nowo uformowane wojsko, które współpracować ma z armią francuską, otrzymuje również tekę ministra wojny.

  W 1809 walczy pod Raszynem, następnie forsownym uderzeniem przeciwko Austriakom zdobywa Lublin, Sandomierz, Zamość, Lwów, 15 lipca wkracza zwycięsko do Krakowa (wyrzucając z miasta załogę rosyjską). Do końca roku przebywa w Krakowie, organizując tymczasową organizacją rządową w Galicji. Utrzymanie załogi polskiej w Krakowie ukróciło żądanie Austriaków do miasta. Wojna austriacko-polska zakończona została traktatem pokojowym z 14 października, obszar Księstwa Warszawskiego poszerzono o tereny Nowej Galicji i cyrkułu zamojskiego. W 1811 książę Józef wyjeżdża na chrzciny syna Napoleona do Paryża. Wraz z Wielką Armią walczy na terenie Rosji (Smoleńsk, Borodino, Czyrykowо, Moskwa). Kontuzją pod Wiaźmą doprowadziła do wycofania księcia Józefa z walki i jego ewakuacji na zachód, do Warszawy.

  Po przegranej kampanii moskiewskiej Poniatowski starał się odtworzyć wojsko polskie, odrzucając propozycje amnestii ze strony cara Alekandra. Część armii wyprowadził do Krakowa, tworząc tam dodatkowo formację chłopskiej kawalerii Krakusów, skąd całość przedostała się do Saksonii i nad Łabę. Za swoją postawę pod Lipskiem książę Józef mianowany został przez Napoleona marszałkiem Francji (jako jedyny cudzoziemec). Osłaniając odwrót francuskiej armii pod Lipskiem, rzucił się z koniem do Elstery i utonął.

  Jego zwłoki wyłowiono 23.10.1813r. cztery dni po Bitwie Narodów pod Lipskiem, pochówek miał miejsce w Lipsku, w następnym roku sprowadzono uroczyście doczesne szczątki księcia i pochowano z honorami na Wawelu. Zgodę na sprowadzenie trumny wyraził 12.05.1814r. car Aleksander I. Kondukt żałobny przebył długą trasę, uroczyście przyjmowano go w Kargowej, Kopanicy, Poznaniu, Koninie, Kole, Kłodawie, Kutnie, Łowiczu. Msza święta w Warszawie w kościele Św. Krzyża zgromadziła tłumy, kazanie pożegnalne wygłosił kanonik Jan Paweł Woronicz. W 1817 r. roku trumna sprowadzona została na Wawel, gdzie 22 lipca złożono ją w Krypcie św. Leonarda.
Literatura: Jerzy Skowronek "Książę Józef Poniatowski", Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1984