poprzednia strona...Połowa XIX wieku, to okres burzliwy w dziejach Polski i Europy. W zaborze rosyjskim wybuchły powstania listopadowe i styczniowe, w Krakowie w 1846 wybuchła rewolucja krakowska pod wodzą Edwarda Dembowskiego (w jej wyniku Kraków został przyłączony do Cesarstwa Austriackiego). W 1848 roku wybuchła Wiosna Ludów. W tym samym czasie na Kaukazie trwała krwawa wojna między rosją a Turcją. Sytuacja była niespokojna także na zachodzie Europy, wkrótce miała wybuchnąć wojna francusko-pruska. W tak trudnej i nieprzewidywalnej sytuacji nowo obrany cesarz Austro-Węgier, Franciszek Józef I, zdecydował o ufortyfikowaniu Krakowa i Przemyśla. Miasta te, leżące przy granicy z Rosją były bowiem potencjalnym miejscem ataków wroga. Fortyfikacja Krakowa zmieniła oblicze miasta, a efekty widoczne są po dzień dzisiejszy. Wśród zmian, jakie wówczas się dokonały są: fortyfikacja Wzgórza Wawelskiego, otoczenie Krakowa pierścieniem wałów (dzisiejsze Aleje Trzech Wieszczów), wprowadzenie rewersów demolacyjnych (zakaz budowy poza linią wyznaczoną przez zaborcę), budowa koszarów (dziś budynki Politechniki Krakowskiej), budowa koszarów przy dzisiejszej ul. Rajskiej (dziś budynek Biblioteki Wojewódzkiej), ograniczenie rozwoju Podgórza.

   Śladem przekształceń, w niedalekiej odległości od Krakowa, na Wzgórzu bł. Bronisławy powstała cytadela „Fort 2”, zwana popularnie Fortem Tadeusza Kościuszki. Austriacy wykorzystali Kopiec Kościuszki jak naturalny punkt obserwacyjny budując największe założenia obronne w Krakowie. Kontynuując tradycje Zwierzyńca, zachowali oni jednak byłą pustelnię, tworząc piękną neogotycką kaplicę p.w. bł. Bronisławy.

   Na przełomie XIX i XX wieku sytuacja polityczna w Europie nieco się uspokoiła, rozpoczął się bum przemysłowy, którego pozytywne efekty, choć w ograniczonym rozmiarze, dotknęły Kraków. Powstał plan połączenia kanałem Wisły i Dunaju. Kanał ten miał miec swój początek w pobliżu Krakowa. Zachęcony tą perspektywą, ówczesny prezydent, Juliusz Leo przyłączył szereg podkrakowskich wsi, włącznie ze Zwierzyńcem do Krakowa. Wytyczono nowe ulice, a w dotychczasową dworską zabudowę wtopiono miejskie kamienice.

   Dzisiaj Zwierzyniec to wciąż jedna z najbardziej magicznych dzielnic Krakowa. Z tym miejscem wiąże się szereg legend i zwyczajów, jak choćby Lajkonik czy Emaus. Zwierzyniec, wciąż zielony, stanowi płuca Krakowa, pozostaje ulubionym miejscem spacerów mieszkańców Krakowa.

   Literatura:

• Adamczewski Jan, Kraków osobliwy, Kraków 1998 Rozdziały: "Lajkonik", "Emaus"

• Adamczewski Jan, Mała Encyklopedia Krakowa, Kraków 1996, hasła: 'Jaksa z Miechowa', 'Lajkonik - Konik Zwierzyniecki', 'Kościół Najświętszego Salwatora', 'Kopce', 'Zwierzyniec', 'Sikornik', '

• Ginał Adrianna, Szulc Anna, Krakowscy czarodzieje, Adramczewski Jan, Kraków osobliwy, Warszawa 2006 Rozdziały: "Jacek Wójcicki. Kiepurek ze Zwierzyńca", "Zbigniew Glonek. Absolutnie prawdziwy Lajkonik"

• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. IV Miasto Kraków, cz. VII Zwierzyniec, Nowy Świat, Półwsie Zwierzynieckie, Kościoły i Klasztory, red. Joanna Daranowska-Łukaszewska i Renata Henoch-Marendziuk, Warszawa 1995

• Lenczowski Janusz Zwierzynieckie Sacrum. Kościół Najświętszego Salwatora. Kaplica śś. Małgorzaty i Judyty, Kraków 2010

• Piwowoński Jan, Mury, które broniły Krakowa, Kraków 1986, rozdz. Wokół Kopca Kościuszki, s. 40-42