WAWELSCY DARCZYŃCY

      1  > 2  > 3

  Zespół zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu jest sumą darów szlachetnych kolekcjonerów, którzy już od początku XX wieku chcieli stworzyć na miejscu siedziby monarchy izbę pamięci.

  Pierwsze pomysły ratowania zrujnowanego zamku wawelskiego pojawiły się już w 1791 roku w raporcie Tadeusza Czackiego (członka Komisji Skarbu Koronnego), jednak wydarzenia historyczne nie pozwoliły na udźwignięcie tej idei. Kolejnym pomysłem była podjęta w roku 1830 przez Senat Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzja o ogłoszeniu publicznej składki na remont pomieszczeń zamkowych pod kierownictwem architekta Franciszka Marii Lanciego. Jednak wybuch Powstania Listopadowego i późniejsze represje, które objęły konfiskaty majątków, aresztowania i zwolnienia z piastowanych urzędów doprowadziły do upadku idei. Plan restauracji został przygotowany co prawda, ale jedynie na etapie projektu w formie kolorowych plansz (pomysł miał podłoże modnego wówczas stylu neogotyckiego).

  Jednocześnie zastanawiano się nad funkcją pomieszczeń zamkowych, z inicjatywy Józefa Załuskiego (kuratora instytutów naukowych w Wolnym Mieście Krakowie) poddano pomysł przekazania wnętrz do wykorzystania przez biblioteki, muzea i uczelnie. W grę wchodziło rozdysponowanie komnat na potrzeby Biblioteki Jagiellońskiej, Akademii Sztuk Pięknych i muzeów akademickich.

  Nie tylko działacze społeczni wyobrażali sobie Wawel jako miejsce wspomnienia świetności kraju, również artyści pragnęli zaakcentowania tego niezwykłego toponimu. Stąd też marzenie Piotra Michałowskiego o galerii konnych portretów hetmanów i wodzów (przygotowania objęły studia do portretów Branickiego, Chodkiewicza, Czarnieckiego i Jabłonowskiego). Kolejnym, który imaginował Wawel wielkim muzeum był Jan Matejko i jego dar z 1882 roku "Hołd Pruski" (aktualnie w zbiorach Muzeum Narodowego Krakowa w filii Sukiennice).

  Na zrealizowanie marzeń należało jednak poczekać do momentu odzyskania Wawelu. Stało się to w sierpniu 1905 roku, kiedy ostatni żołnierz Armii Austro-Węgierskiej opuścił koszary, umiejscowione w zamku wawelskim. Lata kolejne to próby zawiązania prężnie działającego komitetu, który podjąłby trud uzyskania zgód i funduszy na remont budynków. Kierownik odnowienia Wawelu w latach 1917-1918 Adolf Szyszko-Bohusz mógł być dumnym prezenterem odnowionego pokoju na pierwszym piętrze wieży Senatorskiej oraz sypialni Zygmunta I.

  Kolejne prace posuwały się szybko, dodatkowo sprzyjały okoliczności polityczne i układ z Rygi z 1921 roku. Traktat przewidywał wypłatę Polsce rekompensaty za eksploatację w okresie rozbiorów na kwotę 30 mln rubli w złocie według cen z roku 1913 (nie do końca zrealizowaną). Porozumienie zakładało również zwrot zagrabionych w czasie zaborów dzieł sztuki i zabytków m.in. arrasów wawelskich, miecza koronacyjnego (Szczerbca) i pomnika księcia Józefa Poniatowskiego (dłuta duńskiego rzeźbiarza Bertela Thorvaldsena), który do 1924 zdobił prywatną rezydencję Iwana Paskiewicza w Homlu.

  Kolekcja arrasów w ilości 136 sztuk określana jako: "Klejnot tej wagi obicia arrasowego zamówiony przez Zygmunta Augusta z myślą o Wawelu, dla Wawelu skomponowany, mógł wrócić tylko na Wawel". Koncepcja przygotowania wystawy we wnętrzach zamkowych oparła się więc w całości na kompozycyjnym układzie arrasów, z których stworzona spójną całość, umieszczając gobeliny zgodnie z ich rozmiarami i przeznaczeniem. Próba zorganizowania zbioru Skarbca Koronnego również została z mozołem podjęta... ciąg dalszy

  Literatura:

  • Jerzy Szablowski, Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, Warszawa 1969