KATEDRA WAWELSKA
   KRYPTA ŚWIĘTEGO LEONARDA




  Kaplica św. Leonarda została wzniesiona przed lub w roku 1118 i jest najstarszą tak dobrze zachowaną częścią Katedry Wawelskiej. Pozostałości katedry hermanowskiej, gdyż tak nazwano w literaturze II katedrę na Wzgórzu Wawelskim, obejmują niewielki obszar: kryptę św. Leonarda oraz dolne partie wież, Wieży Srebrnych Dzwonów do wysokości 16 metrów. Sama fundacja hermanowska traktowana jest przez naukowców jako rozwiązanie programu późnoottońskiego na ziemiach polskich - dwóchórowe założenie pięcioosiowe z dwukondygnacyjnym korpusem i emporami nad nawami bocznymi nawiązują do drugiej katedry w Moguncji.
  Do krypty św. Leonarda wejście wiodło przez dwa przedsionki na osiach naw bocznych. Nadproże zachowane z ok. 1118 roku ozdobione jest płaskorzeźbioną dekoracją z wyobrażeniem bazyliszka (z głową wilka, ogonem węża i ptasimi skrzydłami).
  Krypta św. Leonarda została zbudowana jako budowla halowa, trójnawowa, zamknięta półkolistą absydą. Posiada sklepienie krzyżowe z gurtami, poszczególne nawy przedzielone są ośmioma kolumnami o kapitelach kostkowych. W apsydzie powstała niezwykła kompozycja - neoromański ołtarz projektu Viollet-le-Duc (ok. 1873).
  Wartość historyczna kaplicy nie polega jedynie na wartości architektonicznej. Spoczywa tu bowiem kilku ważnych Polaków. W 1938 roku podczas renowacji kaplicy przeprowadzono wykopaliska archeologiczne, natrafiając przy tym na pochówek biskupa Maurusa. Śmierć biskupa nastąpiła ok. roku 1118, przez co nagrobek ten staje się najstarszym zachowanym w Katedrze Wawelskiej.
(na podstawie: Teresa Mroczko "Polska sztuka przedromańska i romańska", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988).

  W krypcie św Leonarda pochowani są:

Jan III Sobieski (fund. Stanisław August Poniatowski w 1783 roku). Wykonawcą sarkofagu jest Jan Christian Kamsetzer. Sarkofag króla zdobi oroborus (stylizowany wąż zjadający swój ogon)

Maria Kazimiera - sarkofag królowej wykonany został przez Karola Ceptowskiego z fundacji cesarza Austrii Ferdynanda I.


Michał Korybut Wiśniowiecki - spoczywa w północnej nawie bocznej, w czarnym sarkofagu ufundowanym przez cesarza Austro-Węgier. Na sarkofagu widnieje łaciński napis: 'Michaelis regis Poloniae, magni ducis Lithuaniae. Nati MDCXXXX electlet coronati MDCLXIX mort. MDCLXXIII. Sarcophago iniuria temporum collapso ossa hoc in tumulo reponi iussit Franciscus Josephus Austriae Imperator MDCCCLVII'. Król ten spoczywa samotnie, jego żona Eleonora przeżyła go o 24 lata. Poślubiła Karola V Lotaryńskiego i dziś spoczywa u boku swojego drugiego męża.

Józef Poniatowski (1817) - uczestnik wojen napoleońskich, zmarły w bitwie pod Lipskiem.

Tadeusz Kościuszko (1818) - pomnik wykonany został w 1832 roku przez Pawła Filippi według projektu Franciszka Marii Lanciego.

Władysław Sikorski - sarkofag znajduje się tuż przy wejściu do krypty. Jest to przedostatni pochówek dokonany na Wawelu, generała, który zginął w wypadku lotniczym po starcie samolotu z Gibraltaru, ekshumowano i w 1993 roku pochowano na Wawelu obok innych bohaterów narodowych.

Po wyjściu z Kaplicy św. Leonarda droga prowadzi do dalszej części Grobów Królewskich.