PŁASZCZ JANA III SOBIESKIEGO

  Historia Orderu Świętego Ducha powiązana jest z rycerskim orderem Świętego Michała, utworzonym przez króla Francji Ludwika XI w XV wieku. Przyznawanie tego odznaczenie miało jasny cel - wsparcie króla przez rycerską szlachtę. Już sto lat później order był jednak tak popularny, krąg kawalerów dochodził do 700 osób, iż przed królem stanęło zadanie utworzenia nowego najwyższego odznaczenia monarchy.

  Order Świętego Michała był odznaczeniem bezpośrednio odwołującym się do tradycji zgromadzeń zakonno-rycerskich z wczesnego średniowiecza (Strażnicy Grobu, Joannici, Templariusze, Krzyżacy), nakładał na kawalera obowiązki i powinności, zgodne z polityką władcy, order przyznającym. Rycerskie stowarzyszenie przyjmowało określone zasady współistnienia, zawarte w statucie, jasno określającym zarówno siedzibę, jak i nazwiska członków kapituły, daty dni świętych orderowych z obowiązkowym nabożeństwem w przypadku promocji nowych członków, kary sądu koleżeńskiego, wygląd insygniów, kostium, wysokość składki etc.

  Odznaczenie Świętego Michała, które w przyszłości będzie towarzyszyło orderowi Świętego Ducha, zostało ustanowione w 1469 roku w Amboise przez Ludwika XI. Siedzibą miało być opactwo Saint-Michel (od nazwy wyspy Mont-San-Michel nigdy niezdobytej przez wrogów), dewizą: Immensi tremor oceani (postrach niezmierzonego oceanu). Patronem obwołano Archanioła Michała, jego dzień w kalendarzu katolickim, czyli 29 września, był dniem promocji nowych kawalerów, początkowo był to bardzo wąski krąg zaledwie 36 rycerzy.

  Słabnąca z czasem pozycja króla, zwłaszcza za panowania Henryka Walezego doprowadziła do konieczności podkreślenia zasług wiernych monarsze, stąd decyzja o ustanowieniu w roku 1578 nowego odznaczenia, jakim był Order Świętego Ducha. Początkowo przyznawany wyłącznie Francuzom, warunkiem otrzymania go było również: wyznanie katolickie, ukończone 35 lat (dla książąt cezura to 25 lat), pochodzenie szlacheckie od co najmniej trzech pokoleń, przysięga obrony korony i prestiżu króla. Na krzyżu odznaczenia Świętego Ducha pojawił się wizerunek świętego Michała walczącego ze smokiem w krzyżu maltańskim, rysunek gołębicy jako symbolu Ducha Świętego oraz dewiza Duce et auspice (Prowadź i wspomagaj).

  Kostium nowicjuszy obejmował w kolorze srebrnym utrzymane kaftan, spodnie i trzewiki, czarny toczek z czaplimi piórami, czarną kapotę. Moment nominacji podkreślano nałożeniem wspaniałego płaszcza z czarnego haftowanego aksamitu z motywem ognistych płomieni oraz gołębicy, na bordiurze pojawił się monogram króla Henryka H, motyw trzech koron - polskiej, francuskiej i niebieskiej oraz heraldyczne lilie. Taki płaszcz otrzymywali świeccy komandorowie i kawalerowie, dwa krzyże: na łańcuchu i na wstędze błękitnej dostawali wyłącznie kawalerowie, dla komandorów przeznaczano wyłącznie krzyż na wstędze (cordon blue).

  Siedzibą kapituły orderu obrano opactwo augustianów naprzeciwko Luwru, co ze względu na centralne położenie w Paryżu było bardzo wygodnym rozwiązaniem, pozwalało na gromadzenie się w czasie spotkań w obszernym kapitularzu, korzystanie z zaplecza na archiwum oraz poszerzanie kolekcji portretów, gdyż każdy kawaler zobowiązany był do przysłania do opactwa swej podobizny. W 1733 roku portretów zgodnie z inwentaryzacją było 102, większość z nich zniszczyła zawierucha wielkiej rewolucji.

  Założenie nowego orderu zostało upamiętnione wybiciem pamiątkowego medalu, działaniom kapituły towarzyszyło również przygotowanie i używanie wielkiej pieczęci. Samo odznaczenie restytuowane przez Bourbonów w 1815 roku przestało istnieć 15 lat później....ciąg dalszy