1   >   2

  część 1 ... Badania paleobotaniczne prowadzono w Krakowie już w latach 30-tych XX wieku. Próbki pobierano zarówno na terenie Wawelu, Okołu jak i w zakresie murów miasta średniowiecznego. Już wówczas dokonano wstępnej klasyfikacji i chronologizacji pozyskanych znalezisk w ramach działającego Instytutu Botaniki im. Władysława Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. Zakres czasowy przedstawia się następująco:

  • okres plemienny do końca X wieku
  • wczesne średniowiecze do 1257
  • późne średniowiecze do końca XV wieku

  Potwierdzenie obecności takich gatunków roślin, jak: czosnek, cebula, szarłat siny, koper ogrodowy, owies zwyczajny, kapusta, rzepak, kapusta ogrodowa, lnicznik siewny, konopie siewne, figowiec pospolity, fenkuł, jęczmień, orzech włoski, soczewica, len, proso, mak, groch, bób, śliwa, grusza, żyto, pszenica, wyka, winorośl, kminek, wiśnia, leszczyna, marchew, poziomka, chmiel, jabłoń, lebiodka, pasternak, malina, jeżyna pozwala jasno określić poziom funkcjonowania społeczeństwa, gdyż część z tych zachowanych artefaktów wyraźnie wskazuje na planowaną uprawę i to już w czasach plemiennych.

  W kwestii badań archeologicznych należy uwzględniać pewne zasady, które wprowadzały społeczeństwa już od najstarszych form organizacyjnych. Wiedza, iż proso przechowywano w zamkniętych kłosach (forma bardzo trwała, mogła wytrwać nawet 20 lat), oczyszczone ziarno gorzkniało, pozwala to odpowiedzieć na pytanie, dlaczego znaleziska prosa są tak frekwencyjne - ziarna w plewkach były magazynem na czas nieurodzaju, stąd decyzja o większej ilości przechowywanego płodu. W dużych ilościach odnaleźć możemy ziarna zbóż, wykorzystywanych jako paszę - jęczmienia i prosa. Niewysoka frekwencja innych zbóż - żyta i pszenicy - wiązana jest z ich obróbką w młynach, lokowanych poza murami miasta. Ciekawostką była uprawa i wykorzystanie szarłatu, który obecnie przebojem wkracza na rynki w postaci produktu mąki z amarantusa, a znany jako roślina użytkowa jest już od 3000 lat.

  Często wykorzystywane były rośliny oleiste - rzepak, len, konopie (len i konopie również jako włókna), nasiona gromadzono na wypadek wojny i przygotowywano z nich polewkę. Z gotowanego maku wyciskanego jak ser robiono farsz do pierogów, z makuch wytłaczano również olej, co znajduje potwierdzenie w rachunkach kuchni wawelskiej. Z dziko rosnących szyszek chmielu spożywano młode pędy w formie szparagów (chmiel mógł być również wykorzystywany na włókno). Oleistą rośliną była kapusta czarna, jej ekstrakt wykorzystywany jest obecnie do produkcji musztardy, czasy średniowiecza to wykorzystanie w celach farmaceutycznych. Pospolita lebiodka miała zastosowanie w piwowarstwie, kosmetyce, farbiarstwie, a do czasu rozpowszechnienia się majeranku wykorzystywano ją również jako przyprawę. Jako dodatek traktowano również tak bardzo obecny w kuchni krakowskiej po dziś dzień kminek (Carum carvi - karolek pospolity), o którym z szacunkiem pisano jeszcze w XVII wieku: "w lipcu kmin polny zbierać!".


  Aldona Mueller-Bieniek: Rośliny spożywane w średniowiecznym Krakowie na podstawie danych archeobotanicznych. Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa nr 28 część 2 Kraków 2010