Niepołomice - miasto na skraju Puszczy Niepołomickiej oddalone zaledwie 25 km od Krakowa.
Historia Niepołomic sięga początków organizacji Państwa Polskiego, w kronikach odnajdujemy rachunki dworu królewskiego oraz dowody wizytacji krakowskich biskupów. Najpiękniejszym dowodem wagi Niepołomic dla Piastów była fundacja przez Kazimierza Wielkiego myśliwskiego zamku królewskiego oraz gotyckiego kościoła pw. Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników.
Zamek Królewski w Niepołomicach wybudowany został z rozkazu króla Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku. Z założenia miał on pełnić funkcje refugialne, traktowano jednak Niepołomice także jako kwaterę dworu królewskiego podczas słynnych polowań w Puszczy Niepołomickiej. Zamek powstał na planie czworokąta, składał się z trzech wież, części mieszkalnej w skrzydle wschodnim i południowym oraz murów parawanowych wokół dziedzińca. Podobieństwo niepołomickiego zamku do Zamku Królewskiego na Wawelu jest bezsprzeczne. Na polowania i sądy do Niepołomic przyjeżdżali również kolejni królowie: Władysław II Jagiełło, Zygmunt I Stary, a następnie Zygmunt II August. W 1550 roku wielki pożar zniszczył skrzydło wschodnie i północne. Decyzją króla w latach 1551-1568 pod kierunkiem Tomasza Grzymały oraz artysty rzeźbiarza Santi Gucci zamek został przebudowany w stylu renesansowym. Od strony południowej zamku zaplanowano ogrody włoskie ("ogrody królowej Bony"). W wieku XVII zamek przeszedł w ręce rodów magnackich: Curyłów, Branickich, Lubomirskich. Potop Szwedzki był dla Niepołomic okresem zawieruchy, zamek zamieniono na magazyn żywności, zniszczono kościół, miasto ograbiono. Rozbiór Polski w 1772 roku przyniósł kolejne zmiany - Austriacy przeznaczyli zamek na koszary. W wieku XIX i XX aż do I wojny światowej zamek pełnił funkcje mieszkaniowe, magazynowe. Po wojnie budowla popadała w ruinę. Od 1991 roku przystąpiono do kompleksowych prac renowacyjnych. Aktualnie królewska siedziba odzyskała swą dawną świetność, na zamku mieści się muzeum, hotel, restauracje. Dziedziniec to miejsce wydarzeń kulturalnych, recitali, pokazów rycerskich, wystaw, koncertów.
Parafia w Niepołomicach.
Początki życia religijnego w Niepołomicach sięgają 1350 roku, kiedy biskup krakowski Jan Bodzanta powołał parafię, obejmującą Niepołomice i siedem okolicznych wsi. Kazimierz Wielki ufundował kościół, budowany w latach 1350-1358. Uroczyste poświęcenia kościoła w obecności fundatora i księcia mazowieckiego Siemowita III dokonał arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria.
Kościół pw. Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników przetrwał zawirowania dziejowe, czasy najazdów, wojen, rozbiorów i po dzień dzisiejszy cieszy swą pięknie zachowaną bryłą. Pierwotnie był budowlą dwunawową, z halowym wnętrzem i sklepieniami wspartymi na dwóch wielobocznych filarach w planie podłużnym. Po przebudowie z XVII wieku zatracił się dwunawowy układ budynku.
Głównym materiałem budulcowym kościoła w Niepołomicach była cegła, elementy nośne wykonano z kamienia. Trzyprzęsłowe prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, przy jego wschodniej ścianie znajduje się ogrójec oraz niewielkie Ossarium. Od strony południowej podziwiać można manierystyczną Kaplicę Branickich ufundowaną w 1596 r. przez Jana Branickiego. W samej kaplicy znajduje się nagrobek rodziców fundatora Grzegorza i Katarzyny z Kotwiczów wykonany z szarego kamienia z użyciem czerwonego marmuru i ozdobiony rzeźbami postaci oraz herbami rodziny Gryfem i Kotwiczem. Na ścianie zewnętrznej umieszczono obraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz pod gzymsem dedykację kaplicy Branickim. Od strony północnej barokowa kaplica św. Karola Boromeusza ufundowana przez wojewodę krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Herb Lubomirskich Szreniawa bez Krzyża możemy podziwiać na zewnętrznej ścianie kaplicy oraz na furcie. Wewnątrz znajduje się łaskami słynąca podobizna świętego Karola Boromeusza. Obraz przywieziono z Bolonii, 400 lat temu doznała przed nim łaski uzdrowienia Anna Branicka fundatorka klasztoru dominikanek na Gródku w Krakowie oraz kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej śnieżnej.
Karol Boromeusz był patronem Karola Wojtyły, podczas wizyta duszpasterskich kanonika krakowskiego w parafii niepołomickiej fakt ten był wielokrotnie podkreślany. Współczesna mozaika poświęcona wspomnieniu sługi bożego bł. Jana Pawła II znajduje się właśnie przed kaplicą św. Karola Boromeusza.
Wyposażenie jest o wiele młodsze niż mury kościoła, ołtarz główny ze złoconego drewna pochodzi z XVIII wieku, kamienna chrzcielnica z drugiej połowy XVII wieku (warsztat Santi Gucciego). Zachowała się bramka w murze kościelnym wykonana w stylu renesansowym rownież przez Santi Gucciego.
Polichromie z 1916 r. autorstwa Juliana Makarewicza.
Współczesna zabudowa Niepołomic również przyciąga uwagę, fasadę neogotyckiego ratusza z 1903r., harmonijnie komponującą się z bryłą kościoła, projektował Jan Sas Zubrzycki, o niepołomickich legendach, w których zawsze tkwi ziarenko prawdy, świadczą fontanna z legendarną postacią leśniczanki Justyny na rynku miasta oraz pomnik Kazimierza Wielkiego "Króla Chłopów" z chrześniakiem.
W sąsiedztwie Niepołomic warto zwiedzić również Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej oraz XIII-wieczne Opactwo Sióstr Benedyktynek p.w. św. Wojciecha w Staniątkach. Podanie głosi, że św. Wojciech w swej podróży zatrzymał się w tym miejscu i powiedział po czesku: "Udielame tady staniatku" (pol. "odpocznijmy tutaj”). Na pamiątkę nazwano tę miejscowość „Staniatky", a z czasem spolszczono na Staniątki.
Fundacja klasztoru w roku 1228 przypisywana jest Klemensowi z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonie. Córka fundatorów Wizenna została pierwszą ksienią zakonu, według podania obraz Matki Bożej Bolesnej otrzymała od rodziców. Bulla papieża Innocentego IV z roku 1253 potwierdziła przywileje klasztorne. Budynek rozbudowany w latach 1619-49 ucierpiał podczas potopu szwedzkiego i wojny północnej. W klasztorze istniała szkoła dla panien, dodatkowo w 1784 r. cesarz Józef II przykazał siostrom prowadzenie szkółki dla dzieci wiejskich. Uratowało to zakon przed kasacją w XVIII w. Szkoły kontynuowały działalność w XIX w., a w 1923 dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówka edukacyjna została zlikwidowana przez władze komunistyczne w 1953. W 1954 roku siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni, do Staniątek siostry powróciły w 1956 r.
Kościół p. w. św. Wojciecha to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Zachowały się imiona budowniczych, byli nimi Polacy: Wierzbięta i Jaśko, świadczy to o wysokim poziomie polskiej myśli technicznej tego czasu. Konstrukcja kościoła to trójprzęsłowa nawa z dwuprzęsłowym prezbiterium, w wieku XVII przebudowana w stylu barokowym. Najstarsze zabytki :rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej z XVI w. Uroczystej koronacji obrazu Matki Boskiej Bolesnej dokonał kardynał Sapieha w 1924 r. Klasztor posiada też bogate zbiory sprzętów liturgicznych i oraz dokumentów w swej bibliotece (np. bulle papieskie z XIII w.). Działania wojenne z 1914 roku zostawiły na ścianach klasztoru trwały ślad - w północny mur kościoła wbiły się pociski artyleryjskie.
